Meditatieve verdiepingen — Deel 3

In deze cursus leren we dat alle meditatieve verworvenheden opgegeven moeten worden.

Dit is een onderdeel van de Cursus boeddhisme van Sleutel tot Inzicht.

Niveau 1

Voor alle lesstof binnen dit niveau kun je de volgende pagina's raadplegen:

  1. Lichamelijke onthechting (kaya viveka).
  2. Mentale onthechting (citta viveka).
  3. Onthechting van de voedingsbodem van het bestaan (upadhi viveka).

Meer leren…

Het is belangrijk dat je deze goed kent. Bekijk de lesstof goed!

Lichamelijke onthechting.

Meer leren…

Je moet eerst fysiek alleen kunnen zijn.

Mentale onthechting.

Meer leren…

Als je fysiek alleen kunt zijn, kun je makkelijker mentaal alleen zijn.

De afwezigheid van de vijf hindernissen.

Meer leren…

Doordat je fysiek en mentaal alleen kunt zijn, verdwijnen (tijdelijk) de vijf hindernissen (pañca nivarana) wat noodzakelijk is voor het bereiken van de eerste jhana. Het is aanvangende gedachten (vitakka), aanhoudende gedachten (vicara), vreugdevolle interesse (piti) en geluk (sukha) die in de eerste jhana verschijnen en 'die ontstaan zijn' of 'geboren zijn uit onthechting'.

Het vrij zijn van zintuiglijke dingen, vrij zijn van karmisch onheilzame zaken en het ontstaan van de genoemde positieve factoren impliceert de afwezigheid van de hindernissen.

Omdat aanvangende- en aanhoudende gedachten gericht zijn op een goed (kusala) object.

Meer leren…

Het is vanwege het juiste begrip dat door aanvangende- en aanhoudende gedachten ontstaat waardoor vreugdevolle interesse en geluk ontstaat. De dingen zien zoals ze zijn, het begrijpen van de Dhamma.

Zie de standaard canonieke tekst op de pagina Jhana — De meditatieve verdiepingen.

Vanwege het afnemen van aanvangende- (vitakka) en aanhoudende gedachten (vicara).

Meer leren…

Deze hadden de functie om de geest te sturen naar het object en het object te onderzoeken. Maar als die functie volbracht is, moeten ze afnemen waardoor er kalmte en eenheid van geest ontstaat. Gedachten, ook al zijn het heilzame gedachten, kunnen eveneens de aandacht versnipperen of fixeren waardoor de geest niet op de juiste manier tot eenheid kan komen. Het teveel en te lang nadenken verontrust de geest wat niet bevorderlijk is voor het bereiken van het doel, het ongeconditioneerde (asankhata).

Belangrijk: de mentale activiteit moet afnemen (nippapañca), tot rust komen, om het doel te bereiken. Niet toenemen (papañca). Dit is de reden waarom het belangrijk is om in meditatie o.a. niet te benoemen.

Zie de rubriek Toelichting jhana-factoren op Jhananga — Jhana factoren die de vijf hindernissen opruimen.

Vanwege het opgeven van vreugdevolle interesse.

Meer leren…

Vreugdevolle interesse kan worden gezien als een lichte vorm van 'opgewondenheid' vanwege de 'persoonlijkheid'. De indachtigheid en het heldere begrip worden sterker omdat de 'persoonlijke bemoeienis' afneemt. Het is de persoonlijkheid die gevoelens laten meespelen. Doordat ideeën van ik tot bedaren komen, Het zelf zijn dominante kracht verliest, vindt dit niet meer plaats en ontstaat er een gelijkmoedig gevoel. Maar ook dit verlaten we omdat het ook lijden in zich draagt vanwege het feit dat ook een gelijkmoedig gevoel de aard van verandering in zich draagt (viparinama dhamma).

Vanwege het opgeven van geluk en pijn.

Meer leren…

De mediterende heeft noch interesse in geluk noch in pijn zodat hij daar niet meer door in beslag genomen wordt. Zodoende ontstaat er gelijkmoedigheid (upekkha) in hem, de hoogste factor van verlichting, onder welke omstandigheden dan ook. Zie ook eens Onverschilligheid of gelijkmoedigheid?

Nee!

Meer leren…

In M106 — Aneñjasappaya Sutta — De weg naar het onverstoorbare stelt Ananda een vraag aan de Boeddha over gelijkmoedigheid (upekkha) en hij vraagt of degene die gelijkmoedigheid verworven heeft, Nibbana bereikt. De Boeddha antwoord hem dat de één Nibbana zou kunnen realiseren en de ander niet. Dat is omdat er in zo'n geval — wanneer iemand verheugd is wanneer hij gelijkmoedigheid verworven heeft — er nog steeds een idee van 'ik' (attanuditthimuhacca) is dat tussenbeide komt. En dat is nog steeds geen uitblussing (nirodha) waardoor Nibbana niet wordt verwerkelijkt. De Boeddha beantwoord de vraag van Ananda als volgt. Onthoud het goed:

Hij verheugt zich in die gelijkmoedigheid, verwelkomt het en blijft eraan vasthouden. Terwijl hij dat doet, wordt zijn bewustzijn ervan afhankelijk (nissito) en klampt zich eraan vast. Een monnik, Ananda, die getroffen is door hechten, verwerft Nibbana niet.

We zien dus dat zelfs het verwerven van gelijkmoedigheid, de hoogste factor van verlichting, nog steeds geen garantie is om bevrijding te bereiken.

Alle jhana's zijn toestanden die 'voortgebracht' zijn, het zijn dus 'geconditioneerde toestanden', inclusief gelijkmoedigheid (upekkha). Als je de standaardtekst aandachtig bekijkt, zul je zien dat er steeds iets ontwikkeld wordt en het vervolgens verlaten, opgegeven, achtergelaten moet worden. Dit is waarom het essentieel is dat we in inzicht meditatie nergens naar op zoek zijn om er ons vervolgens aan vast te klampen. Daarom is jhana ontoereikend voor verlichting.

Zie de standaard canonieke tekst op de pagina Jhana — De meditatieve verdiepingen.

Dit is dan ook waarom de Boeddha steeds de nadruk legt om je nergens aan vast te klampen en onafhankelijk te zijn:

"(...) en hij verblijft (viharati) onafhankelijk (anissito) en grijpt zich nergens in de wereld aan vast."

D22 — Maha Satipatthana Sutta — De grote toespraak over de vier fundamenten van indachtigheid

De verzaking van zelfzucht.

Meer leren…

De verzaking van zelfzucht impliceert ook dat we nergens naar op zoek zijn, dat we alle verlangens (om iets te hebben) opgeven, laten varen. Zolang we iets willen hebben is de geest niet vrij van het geconditioneerde (sankhata). Maar het doel is het ongeconditioneerde (asankhata).

Zie de beschrijving van juiste gedachten op Ariya Atthangika Magga — Het Edel Achtvoudige Pad.

Verder: Nippapañca (afname) is een ander woord voor Nibbana, en papañca (toename) is het tegenovergestelde.