Meningen en ideeën

Zoals we allemaal weten is inzicht een essentieel aspect in het leven. Dit speelt al bij de meest eenvoudige dingen en zeker bij grootse zaken. Het hechten aan meningen en ideeën beperkt je mogelijkheden, dus ook je leven. Het leidt niet tot een gelukkig leven, want een beperkte geest die geen bewegingsvrijheid heeft, kan niet gelukkig zijn. Waar een hechten aan het oude is, daar kan het nieuwe frisse leven niet zijn — daar waar je nieuwe en boeiende zaken kunt ontdekken.

Meningen en ideeën vormen de eerste en hardnekkigste blokkades om te leren en om uiteindelijk het Edel Achtvoudige Pad op te gaan. Om een trefzeker einde aan lijden te maken is het nodig dit bijzondere Pad volledig te ontwikkelen. Leer in eenvoudige taal hoe de belangrijkste stap een stuk toegankelijker wordt gemaakt.

Inhoudsopgave

Meningen, ideeën of waarheid

Bewustzijn of gewaarzijn

Het belangrijke fundament

Het dagelijkse leven

Citaten van de Boeddha

Meer verwijzingen

Meningen, ideeën of waarheid

In veel gevallen is het belangrijk om over bepaalde dingen ideeën te hebben. Als je bijvoorbeeld een tuin gaat aanleggen, is het belangrijk creatief te zijn. Het is dan vaak goed om meerdere ideeën te hebben zodat je uiteindelijk het beste idee eruit kunt pikken. Als je op reis gaat kun je meerdere ideeën hebben over hoe je de tijd daar zult doorbrengen. Al deze ideeën vertellen iets over een creatieve geest en dat is gezond. Echter, als ideeën worden beschouwd als de waarheid, dan zal ons leven in een neerwaartse spiraal gaan.

Zo kan je het idee hebben dat water van beneden naar boven stroomt en stellig van mening zijn dat dat echt de waarheid is. Of je kunt het idee van vrijheid hebben wanneer je in je geboortepak rondloopt. Mensen hechten vaak intens aan ideeën omdat ze dat om diverse redenen graag willen, daar gelukkig door worden. Dit kan vaak tot uiterst extreme meningen en opvattingen leiden. In plaats van dat er waar inzicht ontstaat, vernauwd het de geest. Het werkt verstikkend. Kunnen we een idee louter beschouwen als een idee? Of zien we een idee graag als zijnde de waarheid van iets omdat een professor zegt dat het de waarheid is of omdat een groep mensen dezelfde gedachten deelt? Het is belangrijk om 'mentaal alleen' te kunnen zijn, op eigen benen te kunnen staan, onafhankelijk te kunnen zijn.

Op een wijze manier nadenken is erg belangrijk. Het is een soort gereedschap dat je naar een hoger mentaal niveau kan voeren. Maar als we ideeën gaan vasthouden, worden we stram en star van geest. Je kan dan niet meebewegen op de veranderingen die het leven eigen is. Het leven is niet statisch maar dynamisch. Wanneer je kan loslaten hoeft je niet bij het oude te blijven. Dan kan je meebewegen op de stroom van het dynamische leven. Dit vergroot je aanpassingsvermogen. Maar dat kan niet als je vasthoud aan het oude. Het zijn niet de dingen die ons doen lijden, maar het vasthouden eraan. Dat is in elk opzicht zo.

Zorg ervoor dat je een echte vrijdenker bent; iemand die op een wijze manier kan nadenken, maar tegelijkertijd wel vrij is van zijn ideeën of de ideeën van anderen, iemand die zich door niemand en niets in de wereld in beslag laat nemen. De Boeddha, onze Leraar, was ook een echte vrijdenker. Hij liet zich ook niet conditioneren door de vele verschillende leerstellingen die slechts gebaseerd waren op meningen van leraren destijds.

Denk nu niet dat alle boeddhisten vrijdenkers zijn... Het staat ook volstrekt los van de boeddhistische lijn die gevolgd wordt. Binnen het Tibetaans boeddhisme wordt zeker niet de Leer gevolgd zoals die door de Boeddha is onderwezen. Zo is dat overgoten met rituelen (silabbata paramasa) waarvan de Boeddha heeft onderwezen dat dat juist een band (saññojana) is die wezens aan geboorte en dood bindt, dus aan lijden... (Boeddhisme is geen ritualisme, maar realisme.) En ook binnen het Theravada boeddhisme zijn er mensen die het er flink naast kunnen doen. Nee, de lijn die gevolgd wordt is dus niet relevant. Ook niet of iemand hoog, laag of helemaal niet is opgeleid. De Boeddha had ook geen universitaire opleiding genoten. Het gaat om de ontwikkeling van essentiële aspecten van de geest. Het zijn aspecten die iedereen kan trainen. Iedereen kan deze cultiveren.

Onze geest (mano) kan je samenvatten als een combinatie van bewustzijn, gevoelens, waarnemingen en mentale formaties (of factoren)[1]. Een goed getrainde geest kan ons van dienst zijn, maar een ongetrainde geest kan ons ook enorm misleiden en grote schade berokkenen. Want hij is erg sluw en erg snel. Onwijze overdenkingen, verkeerde vrienden, wat anderen zeggen/schrijven; ook dit heeft invloed op hoe stevig we ons in ideeën en meningen verankeren. Zo ontstaan hele complottheorieën. Ook vooral met betrekking tot de meningen waarop vele leerstellingen zijn gebaseerd, zei de Boeddha: "(...) en hij leeft onafhankelijk (anissito) en grijpt zich nergens in de wereld aan vast." Dat mensen 'groepsmeningen' aanhangen, kan een groot gevaar voor de maatschappij en de wereld vormen. Laat je jezelf op sleeptouw nemen of blijf je jezelf? Dit is het verschil tussen (een ander) worden en (jezelf) zijn. Je kunt zijn door gewoon niet te worden.

Om eenvoudig uit te leggen waarom meningen en ideeën snel en stevig in mensen verankerd kunnen zijn, beperken we ons in dit onderwerp grotendeels tot zintuiglijke verlangens (kamacchanda) en gevoelens (vedana) [2]. Zintuiglijke verlangens kunnen alle richtingen op schieten. En als de zintuigen krijgen wat ze willen, ontstaat er een aangenaam gevoel. Maar dit aangename gevoel is slechts van tijdelijke aard: een 'tijdelijke bevrediging van een zintuiglijk verlangen'. En het is zeer persoonlijk, er is niks universeels aan. Net zoals alle dingen die voorbij moeten gaan, zo zijn ook gevoelens fenomenen die voorbij moeten gaan. Maar het 'ik' ervaart graag een gevoel waar het de voorkeur voor heeft en gaat steeds weer op jacht naar een nieuw gevoel. Daarnaast hebben gevoelens de eigenschap dat ze onze visie op dingen erg inkleuren. Inkleuren a.d.h.v. onze persoonlijke gevoelens.

Om een beeld te krijgen hoe richting gegeven wordt aan goed en verkeerd inzicht op bepaalde zaken, is het goed om helder te krijgen wat zintuiglijke verlangens en gevoelens met je kunnen doen en hoe het werkt. Wanneer (ongetrainde) mensen niet krijgen wat ze willen, worden ze boos. Zo kan haat (dosa) groeien, zo wordt het gecultiveerd (een 'training' de verkeerde kant op). Deze haat zal de visie op dingen anders (en met afkeer) inkleuren dan wanneer liefdevolle vriendelijkheid (metta) en mededogen (karuna) in de geest zijn gecultiveerd. Deze twee vormen niet voor niets de ruggengraat van de boeddhistische levenswijze.

Bewustzijn of gewaarzijn

Zien we de dingen zoals we ze graag willen zien? Of zien we de dingen zoals ze werkelijk zijn? Wanneer we dingen zien omdat we dat zo willen zien, dan zijn zintuiglijke verlangens hiermee verbonden; er is dan een duidelijke voorkeur. En gevoelens doen het vuur van dat zintuiglijk verlangen nog eens extra aanwakkeren. Er kan dan sprake zijn van begeerte (tanha), een hevig hunkeren naar. Hierdoor wordt het vastklampen, het hechten, nog intenser. Deze mentale factoren werken op elk gebied, maar in dit onderwerp zullen we ons beperken tot meningen en ideeën. Het hechten aan ideeën en meningen is namelijk een zeer belangrijk fundament en startpunt wat erg bepalend is voor jouw welzijn.

Wanneer je de verkeerde ideeën huisvest, ben je 'verward en onbeschermd', zoals je straks in de citaten van de Boeddha zult zien. De Boeddha verklaart waarom dat zo is en waarschuwt hiervoor. Die waarschuwing geldt zeker ook vandaag de dag nog steeds. De Dhamma is tijdloos.

Misschien vraag je jezelf nu af of het verkeerd is om een mening te hebben. Nee, natuurlijk niet. Maar je dient goed te beseffen dat een mening slechts beperkt is tot het persoonlijke gebied. Persoonlijke ideeën zijn niet per definitie feiten, het hoeven geen universele waarheden te zijn. De dingen zien zoals je ze wil zien is het werk van bewustzijn. Bewustzijn is een ego trip waarbij het 'ik' dominant is, telkens tussenbeide komt tussen jou en wat er zich in de wereld afspeelt. Mensen zijn allemaal bewust, maar wel op hun eigen, persoonlijke manier. Maar wanneer je het 'ik' kunt laten sterven ten aanzien van alles wat we ervaren (waarnemingen, gevoelens etc.), zal er niets meer tussenbeide komen en zijn we in staat de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn. Dan is er geen plaats meer voor ideeën want er is niets meer wat het bewustzijn nog voeding geeft. Dit is wat ik gewaarzijn noem. Het is een helder objectief gewaarzijn dat we nodig hebben om tot waar inzicht te komen in allerlei zaken van het leven. Het is nergens afhankelijk van. We hebben het nodig om het hoogste doel te verwerkelijken: de verlichting oftewel Nibbana.

Het belangrijke fundament

Wanneer je hecht aan je meningen en ideeën, is het niet mogelijk om dingen in een ander perspectief te zien. Waar het oude is, daar kan immers het nieuwe niet zijn. Er is dan geen vooruitgang mogelijk, je kan geen verbeteringen aanbrengen op je pad of bij wat je dan ook in je leven onderneemt. Dan blijf je in een vicieuze cirkel ronddraaien in een wereld die zich steeds meer zal vernauwen, een wereld die je beperkt in je mogelijkheden. Je leeft dan niet echt makkelijk, het kost je energie en je kan er erg verward door raken. Je zal zien dat de Boeddha in de citaten ook aangeeft dat er dan bezoedelingen ontstaan. Voordat je het weet kan je verstrikt raken in ideeën en meningen die je gevangen houden in een eeuwigdurende cyclus van lijden.

Wat is nu dat belangrijke fundament en startpunt wat zo bepalend is voor jouw welzijn? En waarom is dat zo? Het belangrijke fundament en startpunt voor jouw welzijn, jouw geluk, is het loslaten, het niet hechten aan ideeën en meningen. Het is niet voor niets dat de Boeddha het hechten aan meningen heeft aangeduid als de eerste band (saññojana) die wezens aan de cyclus van geboorte en dood bindt of eenvoudig gezegd: dat problemen, zorgen, lijden etc. alsmaar doorgaan. Dit is waarom dit zo'n belangrijk fundament is. Want het hechten aan meningen blokkeert elk essentieel leerproces. Het allerbelangrijkste leerproces is de beoefening van het Edel Achtvoudige Pad (Ariya Atthangika Magga). Zonder de volledige ontwikkeling van dit Pad is het onmogelijk vrij te komen van geboorte en dood, van lijden. Maar dat besef je pas heel goed wanneer het ware inzicht begint te dagen. Er volgt straks een mooi citaat van de Boeddha waarom er buiten deze Leer geen verlichte mensen (arahats) zijn. Straks is dit niet meer dan logisch voor je. Ik verzeker je, dat het geweldig mooi is wanneer dit licht van inzicht eenmaal in je geest schijnt!

De Boeddha heeft het hechten aan meningen (waaronder de meningen van leerstellingen) en meningen in het algemeen, als een essentiële blokkade aangewezen voor de ontwikkeling van inzicht. Dit is omdat een perfect inzicht in wat een wezen is, hoe het continueert en hoe het ophoudt te continueren, essentieel is om verlichting te verwerkelijken. Omdat ook tegenhangers van de Boeddha hierin onderwezen, zijn hun ideeën en meningen hierover voor mensen een gevoelige kwestie. Want wanneer de religie de geest is gepasseerd, hechten mensen daar intens aan. Dit was ten tijde van de Boeddha al zo en is nog steeds zo.

Het betreft opvattingen over persoonlijkheid (sakkaya ditthi). Ideeën of een bepaalde kijk erop nahouden over een 'zelf', 'ego', 'ik', 'mijn', 'niet mijn', etc. 'Ditthi' betekent 'speculatieve opvatting', 'mening', 'er een bepaalde kijk op na houden'. De twee belangrijkste van deze categorie zijn sassata ditthi en uccheda ditthi; de leer van eeuwigheid en de leer van vernietiging. Beide zijn in tegenstelling tot de boeddhistische gedachtegang.

Wanneer de Boeddha destijds door zijn tegenhangers van die leerstellingen ondervraagd werd of er wel of geen zelf is, zweeg hij omdat hij voorzag dat geen enkel antwoord bevredigend voor hen zou zijn. Er zou alleen maar ruimte voor geredetwist zijn en daar doen wijze mensen niet aan mee zoals straks uit de citaten zal blijken.

Deze leerstellingen — die door de Boeddha met kracht werden verworpen — geven het hechten aan opvattingen/meningen een extra impuls met alle kwade gevolgen van dien. Straks zullen we enkele verwijzingen maken naar citaten van de Boeddha waarin hij dit klip en klaar verklaart. Begrijp goed dat het hechten aan meningen en ideeën ook in het algemeen dezelfde kwalijke gevolgen hebben. Onthoud goed dat het loslaten ervan het belangrijkste fundament is om de eerste band (saññojana) door te kappen zodat ook jij met succes het Achtvoudige Pad kunt beoefenen en de eeuwigdurende cyclus (samsara) kunt stoppen. De Dhamma is voor iedereen, maar om het Pad op te gaan is een scherp zwaard nodig; het zwaard van wijsheid. Niet een vernauwde geest die overstroomt van ideeën en meningen en beperkt is tot slechts de eigen persoonlijke wereld.

Het dagelijkse leven

Er zijn veel voorbeelden waarin het najagen van meningen en ideeën — zeker ook in de wereld van vandaag — duidelijk aanwezig is. Voorbeelden hiervan zal ik niet expliciet noemen; dat geeft wellicht stof tot redetwisten...

Zoals aangegeven worden meningen en ideeën vooral gevoed door zintuiglijke verlangens en gevoelens, het werk van bewustzijn, het 'ik'. Wanneer die 'ik' dominant is, willen mensen heel graag hun gelijk hebben. Daarom ontstaan er vaak twistgesprekken. Is die 'ik' niet dominant, dan mag een ander gerust gelijk hebben. In dat opzicht is er niets dat je in stand wilt houden en niets dat je weg wilt duwen. Wijze mensen redetwisten niet.

Sociaal media en internet sites zijn erg nuttig, maar er zijn ook veel onwaarheden te vinden. Mensen die het zogenaamd zo goed weten, wedijveren met anderen. Alleen de eigen mening heeft de voorkeur en zij haten reguliere zaken. Want waar een stevige voorkeur is, daar is ook een stevige afkeer dat niet zelden gepaard gaat met haat. Doordat mensen moeilijk 'mentaal alleen' kunnen zijn, kletsen mensen vaak met elkaar mee. De Boeddha heeft niet voor niets nadrukkelijk verklaard dat 'de stem van een ander' ook van invloed is waardoor ideeën en meningen in stand gehouden worden. Daar valt het internet zeker ook onder. Daar weet de een het nog beter dan de ander, en zelfs beter dan deskundigen. Wanneer men dan denkt iets gevonden te hebben, voert men het aan om het 'gelijk' aan te sterken terwijl feiten worden ontkend. Het totale plaatje wordt vaak gezien of niet met de juiste kennis van zaken. Zo wordt het vermeende gelijk 'opgeblazen'. Zij zien gevaren waar geen gevaren zijn, maar wie of wat het echte gevaar is, dat wordt niet gezien. Door meningen en ideeën raken mensen volledig verstoken van de realiteit. Het hechten aan het ene doet het andere ontkennen. Ontkenning leidt nooit tot realiteit, niet tot het oplossen van problemen, maar tot het verergeren ervan.

Geef daarom deze jacht op, doe er niet aan mee, heb er geen interesse in. Richt je geest op heilzame zaken. Hoe kun je de dingen zien zoals ze werkelijk zijn wanneer je met ideeën worstelt? Kun je echt luisteren wat iemand zegt wanneer je met een idee luistert? Kun je echt zien wanneer je met ideeën kijkt? Dat is onmogelijk, want vanwege vooringenomenheid is het plaatje al geschetst. Daarmee mis je de realiteit.

Heb liever interesse in het licht van objectief helder gewaarzijn. Het licht dat niet wordt overschaduwd door persoonlijke voorkeur en afkeer. Zo leg je de basis zodat je niet 'verward en onbeschermd' bent zoals de Boeddha het zelf in de citaten zegt.

Wanneer je een meditatief leven leidt, leef je aandachtig. Je beschouwt je geest en je omgeving. Je ziet een idee puur als een idee, dat is alles. Je doet er niets mee. Je kijkt wijselijk op een passieve wijze naar gedachten, zonder dat er een 'ik' is die handelt, vergaart of tussenbeide komt. Je geeft dingen geen voeding, je geeft het geen brandstof. Precies zoals iemand zijn middelvinger naar je op kan steken en jij alleen maar kijkt zonder dat je iets doet. Want anders zou het wel eens op een flinke fik kunnen uitdraaien. Geef dus geen voeding en wees slechts een passieve toeschouwer. Dit is de kern waar het in de boeddhistische meditatie om draait. Verstandig nadenken en goede vrienden kiezen horen daar ook bij.

Op deze wijze krijgt je leven een volstrekt andere wending. Langzaam maar zeker wordt het een leven waarin je meer ruimte krijgt tot gezond nadenken. In plaats van een stram en star leven, wordt het een leven waarin je kunt meebewegen op de stroom van de veranderingen van het dynamische leven. Een leven waarin ruimte is voor een frisse en vernieuwende geest. Een geest die wijd openstaat voor alles wat er op z'n pad komt, ook voor wat nieuw en onbekend is. Een geest die — vanwege intuïtief inzicht — de problemen in het leven op ongekunstelde wijze het hoofd kan bieden. En vooral... kan leren.

Citaten van de Boeddha

Snp4-09 — Magandiya Sutta — Magandiya

837. De Boeddha: Magandiya, 'dit is mijn mening', verschijnt niet in iemand nadat hij gezien heeft waar men zich binnen leerstellingen aan hecht. Ik zocht naar waarheid door juist niet aan meningen te hechten. Hierdoor ontdekte ik een innerlijke vrede, want door niet aan meningen te hechten, ging ik echt zien.

(...)

847. Voor hem die geen hartstocht heeft naar ideeën, zijn er geen banden; er is geen onwetendheid voor hem die bevrijd is door wijsheid. Zij, die hechten aan ideeën en meningen, leven steeds in conflict met de wereld.

M011 — Cula Sihanada Sutta — De kleine brul van de leeuw

6. "Monniken, er zijn deze twee meningen: de menig van 'bestaan' (sassata ditthi) en de mening van 'niet-bestaan' (uccheda ditthi). Alle kluizenaars of brahmanen die vasthouden aan de mening van bestaan, de mening van bestaan aannemen, de mening van bestaan accepteren, verwerpen de mening van niet-bestaan. Alle kluizenaars of brahmanen die vasthouden aan de mening van niet-bestaan, de mening van niet-bestaan aannemen, de mening van niet-bestaan accepteren, verwerpen de mening van bestaan."

7. "Alle kluizenaars of brahmanen die niet begrijpen dat zij in feite de oorzaak, de verdwijning (atthangama), de bevrediging (assada) het gevaar (adinava) en de ontsnapping (atthangama) zijn met betrekking tot deze twee meningen[3], zijn aangetast door hartstocht (raga), aangetast door haat (dosa), aangetast door begoocheling (moha), aangetast door begeerte (tanha), aangetast door hechten (upadana), zijn zonder inzicht (ditthi), hebben voorkeur en afkeer (anurodhapativirodha), en zij vinden vreugde in en zijn gelukkig met toename hiervan (papañca). Zij zijn niet vrij van geboorte (jati), ouderdom (jara) en dood (marana); van verdriet (soka), weeklagen (parideva), pijn (dukkha), smart (domanassa) en wanhoop (sambhavanti); ik zeg, dat zij niet vrij van lijden zijn."

(...)

9. "Monniken, er zijn deze vier vormen van hechten. Welke vier? Het hechten aan zintuiglijke hartstocht (kama raga); het hechten aan meningen (ditthasava); het hechten aan riten en rituelen (silabbata paramasa); het hechten aan een leerstelling van een zelf (sakkaya ditthi)."

Snp4-03 — Dutthatthaka Sutta — Corruptheid

785. Het is moeilijk om aan vooropgezette ideeën voorbij te gaan die de beoordeling van leerstellingen gepasseerd hebben. Daarom verwerpt hij, ten opzichte van deze meningen, er één en grijpt zich aan een andere vast.

Snp4-10 — Purabheda Sutta — Vóór het uiteenvallen

Hier benadrukt de Boeddha de kwaliteiten van een wijze met specifieke verwijzing naar de onthouding van twistgesprekken. Wie er niet aan meedoet krijg vaak ongegronde verwijten naar het hoofd.

859. Hij krijgt ongegronde verwijten van het gewone volk, van priesters en van kluizenaars, maar omdat hij geen hartstochten heeft[4], blijft hij onverstoord en onbewogen ten aanzien van hun woorden.

860. Het is een man zonder hebzucht, zonder bezitterigheid. De wijze (muni) beschouwt zichzelf niet als hoger, gelijk of lager dan anderen (mana). Hij is een man die geen twistgesprekken aangaat want hij is vrij van meningen (ditthi).

861. Het is een man die in deze wereld niets heeft dat hij 'mijn' noemt en ook geen verdriet heeft omdat hij 'niets heeft'. Hij verzeilt niet in het wedijveren omtrent speculatieve meningen. Dit is de man waarvan wordt gezegd dat hij vredig (santi) is.

Snp2-14 — Dhammika Sutta — Dhammika

390. "Sommigen hangen persoonlijke meningen (ditthi) aan, maar wij prijzen mensen van zulk een laag begrip niet. Verzoekingen van her en der verstrikken hen, want hun geest raakt er diep in betrokken."

M002 — Sabbasava Sutta — Alle bezoedelingen

In deze prachtige sutta wijst de Boeddha erop dat er wijze en dwaze overwegingen zijn. Wanneer iemand nadenkt over dingen waarover hij niet over na zou moeten denken, ontstaan (mentale) bezoedelingen. Dientengevolge houden mensen er verkeerde ideeën op na omtrent een 'zelf'.

3. "Monniken. Ik zeg dat de uitblussing van bezoedelingen (asava's) mogelijk is voor degene die weet en ziet, maar niet voor degene die niet weet en ziet. Wat moet iemand weten en zien? Er zijn wijze overwegingen en dwaze overwegingen[5]."

"Voor iemand die onverstandig nadenkt, ontstaan er bezoedelingen die nog niet ontstaan zijn en vermeerderen de bezoedelingen die al ontstaan waren. Maar voor degene die op een wijze manier nadenkt, ontstaan de bezoedelingen die nog niet opgekomen zijn niet, en de bezoedelingen die al opgekomen zijn, verdwijnen."

(...)

(Ideeën over een zelf)

6. "Dan overweegt hij onverstandig op deze wijze: 'Was ik er in het verleden? Was ik er niet in het verleden? Wat was ik in het verleden? Hoe was ik in het verleden? Als ik iets geweest ben, wat was ik dan in het verleden? Zal ik bestaan in de toekomst? Zal ik niet bestaan in de toekomst? Wat zal ik zijn in de toekomst? Hoe zal ik zijn in de toekomst? Als ik iets geweest ben, wat zal ik dan zijn in de toekomst?'"

"Of hij twijfelt nu, in het heden aan zichzelf en overweegt: 'Ben ik? Ben ik niet? Wat ben ik? Hoe ben ik? Waar kwam dit wezen vandaan? Waar gaat dit wezen naar toe?'"

(...)

"Dit soort ideeën, monniken, is wat 'het verstrikt raken in ideeën' wordt genoemd, een oerwoud van ideeën, de verwringing van ideeën, de schommeling van ideeën, de keten van ideeën. De niet onderrichte gewone mens, die vastgeketend is door de keten van ideeën, is niet bevrijd van geboorte, ouderdom en dood, van verdriet, weeklagen, pijn, smart en wanhoop; ik zeg dat hij zichzelf niet bevrijdt van het lijden."

A03-061 — Tittha Sutta — Dwaalleren

In deze toespraak verwerpt de Boeddha drie soorten van leerstellingen omdat deze leiden tot inactiviteit. Deze leerstellingen impliceren namelijk dat de eigen verantwoordelijkheid van daden niet bij de persoon zelf ligt. Als iemand die mening is toegedaan, 'dan', zegt hij, 'is iemand verward en onbeschermd.'

Monniken, er zijn drie sektarische gemeenschappen die — wanneer deze goed onderzocht worden, wanneer deze kritisch beredeneerd en (vervolgens) verworpen worden door wijze mensen — er een leerstelling op na houden die incorrect is vanwege inactiviteit. Ook al zullen zij dat zelf anders uitleggen. Welke zijn deze drie?

  1. Er zijn brahmanen en asceten die er deze leer op na houden, die deze mening zijn toegedaan: 'Wat een persoon ook ervaart[6], of dat nu aangenaam is, onaangenaam is, of noch aangenaam noch onaangenaam is[7] — dat is allemaal veroorzaakt door wat in het verleden is gedaan[8].'
  2. Er zijn brahmanen en asceten die er deze leer op na houden, die deze mening zijn toegedaan: 'Wat een persoon ook ervaart, of dat nu aangenaam is, onaangenaam is, of noch aangenaam noch onaangenaam is — dat is allemaal veroorzaakt door de daad van een bovennatuurlijke schepper[9].'
  3. Er zijn brahmanen en asceten die er deze leer op na houden, die deze mening zijn toegedaan: 'Wat een persoon ook ervaart, of dat nu aangenaam is, onaangenaam is, of noch aangenaam noch onaangenaam is — dat is allemaal zonder een oorzaak en zonder een voorwaarde[10].'

Nadat ik deze brahmanen en asceten benaderd had die van mening zijn, dat wat een persoon ook ervaart (...)

(...)

Monniken, wanneer iemand zich beroept op wat in het verleden is gedaan en dat als zijnde essentieel beschouwt[11], dan is er geen verlangen (chanda), geen inspanning (padhana) en denkt men niet: 'Dit moet gedaan worden. Dit moet niet gedaan worden.' Wanneer iemand als waarheid of realiteit niet helder krijgt wat wel en wat niet gedaan moet worden, dan is iemand verward[12] en onbeschermd[13]. Dan kan iemand niet naar zichzelf verwijzen als iemand die een contemplatief leven leidt. Dit was mijn eerste verwerping van die brahmanen en asceten die er zulk een leer op na houden, die zulke meningen zijn toegedaan.

D16 — Maha Parinibbana Sutta — Het grote heengaan

Op deze pagina — in het hoofdstuk Het belangrijke fundament — heb ik je verteld over de banden (saññojana) die wezens aan de cyclus van geboorte en dood binden. De eerste band behelst de verkeerde ideeën van een zelf. Om ervoor te zorgen dat de continuïteit van de cyclus van lijden tot een einde komt, is het van belang dat er inzicht is in de ware aard van dingen en wat een wezen gaande houdt, wat het doet continueren in deze oneindige cyclus van steeds maar weer geboren worden.

De leraren ten tijde van de Boeddha, inclusief alle anderen, hadden en hebben daar geen remedie voor. Want het is alleen een Boeddha die leert dat er geen zelf of ziel is dat van het ene leven naar het andere gaat[14]. En het is alleen een Boeddha die het Edel Achtvoudige Pad (Ariya Atthangika Magga) heeft ontdekt en onderwijst.

Wanneer je echt weet en ziet waarom het zo cruciaal is te begrijpen waarom het hechten aan ideeën en meningen elke vorm van leren blokkeert, dan heb je al een fundamentele stap gezet. Dan ben je zelfs een gezegend mens, want dan ben je geschikt om het Pad op te gaan. Maar wanneer ideeën en meningen nog te hardnekkig zijn, zal je geen vorderingen kunnen maken. Daarvoor heeft de Boeddha dan ook een perfect trainingssysteem opgezet. Het is nu aan jou om het Pad volledig te ontwikkelen. Wanneer het ontwikkeld is, dan weet je dat er geen geboorte meer zal zijn, in geen enkele wereld, in geen enkele sfeer. Dan ben je werkelijk vrij. Het is een vrijheid waarin je geen idee meer van vrijheid hebt en je er ook geen meningen meer op nahoud...

Op deze pagina heb ik gezegd dat, zonder de volledige ontwikkeling van het Pad, het onmogelijk is vrij te komen van geboorte en dood, van lijden. Laten we eens kijken wat de Boeddha daar zelf over te zeggen heeft.

5.27. "In iedere Dhamma en Discipline waar het Achtvoudige Pad niet wordt aangetroffen, wordt geen ware asceet (samana) van de eerste, de tweede, de derde of van de vierde graad van heiligheid aangetroffen. Maar zulke van de eerste, de tweede, de derde of van de vierde graad van heiligheid, worden aangetroffen in een Dhamma en Discipline waar het Achtvoudige Pad wordt aangetroffen. Welnu, Subhadda, in deze Dhamma en Discipline wordt het Achtvoudige Pad aangetroffen en hierin worden asceten van de eerste, de tweede, de derde en de vierde graad van heiligheid aangetroffen. Andere religies zijn verstoken van ware asceten. Maar, Subhadda, als de monniken in deze religie het perfecte leven leiden, zal de wereld niet verstoken zijn van Arahats."

"Negenentwintig jaar was ik,
toen ik de wereld verzaakte om het Goede te zoeken.

Meer dan vijftig jaren zijn er verstreken, Subhadda
vanaf de dag dat ik de wereld verzaakte.

En in al die tijd ben ik een zwerver geweest
in het domein van deugd en van waarheid,

en buiten deze Leer,
is er geen heilige van de eerste graad."

"En er is geen heilige van de tweede graad, noch van de derde graad, noch van de vierde graad. Verstoken van ware asceten zijn de systemen van andere leraren. Maar, Subhadda, als de monniken in deze religie het perfecte leven leiden, zal de wereld niet verstoken zijn van Arahats[15]."

Meer verwijzingen

Dhp294-295 — De Eerwaarde Lakuntaka Bhaddiya

Er zijn meer zaken die spelen dan op deze pagina genoemd. Op bovenstaande link geeft de Boeddha in het kort een erg mooie samenvatting van de meest vooraanstaande zaken m.b.t verkeerde inzichten die vanuit ideeën en meningen ontstaan. Er zijn ook zaken zoals eigendunk/verwaandheid waardoor ideeën en meningen in stand worden gehouden.

Hier gebruikt hij metaforen waarin o.a. de 'moord op de vader en de moeder' moet worden volbracht om bevrijd te raken van verkeerde inzichten. De monniken begrepen daar natuurlijk niks van, maar zoals altijd kwam er een heldere verklaring. De metaforen gebruikte hij zodat de monniken dit beter konden onthouden.

Eindnoten

[1] Er zijn dus vele zaken binnen het domein van de geest die een allesbepalende rol spelen. Het is buiten de scoop van dit artikel om dit hier in detail te behandelen. Maar kort gezegd is bewustzijn (89 soorten), gevoelens (5 soorten) , waarnemingen (6 soorten) en mentale factoren (52 soorten) een complex samenspel van vele aspecten. Geen enkel aspect staat op zich en alles beïnvloed elkaar. Je kan het zien als vele, steeds veranderende kleine draadjes waaruit dikkere draden zijn gemaakt. Die dikkere draden zijn op hun beurt weer met elkaar vervlochten tot een dik scheepstouw. De kwaliteit van het scheepstouw en hoe dat werkt, wordt bepaald door de vele kleine draadjes die steeds naar omstandigheden veranderen. In die zin werkt ook onze geest en in die zin is die zo ook opgebouwd.

[2] Wanneer je de links in dit artikel volgt kan je meer leren over deze belangrijke aspecten. Uiteindelijk zal je zien dat het hoofdzakelijk draait om zintuiglijke verlangens en gevoelens. Deze blokkeren het licht van helder en objectief gewaarzijn wat je nodig hebt om met wijsheid (oftewel inzicht) de dingen kunt zien zoals ze werkelijk zijn.

[3] Als de oorzaak (samudaya) van deze meningen, duidt MA op acht voorwaarden: de vijf aggregaten (pañca upadana kkhandha), onwetendheid (avijja), contact (phassa), waarneming (sañña), gedachten (sankappa), onwijze overdenkingen (ayoniso manasikara), slechte vrienden (asappurisa samseva) en de stem van een ander. Hun verdwijning (atthangama) is het pad van het in de stroom treden hetgeen alle verkeerde inzichten uitrukt. Hun bevrediging (assada) kan gezien worden als de voldoening van de psychische behoefte die zij leveren; hun gevaar (adinava) is de voortdurende gebondenheid die zij met zich meebrengen; het ontsnappen (nissarana) aan hen is Nibbana.

[4] Geen hartstochten heeft om 'een mening' vast te houden.

[5] Yoniso: wijs. Ayoniso: onwijs. Zie yoniso manasikara.

[6] De ervaring waar hier over gesproken wordt heeft betrekking op elke gewaarwording zowel in dit leven als in een leven na de dood, m.a.w.: elke ervaring binnen welke sfeer dan ook.

[7] Hier wordt verwezen naar de drie soorten van gevoelens, zie hiervoor vedana.

[8] Dit ontkent de gevolgen van daden die in het huidige moment worden uitgevoerd, inclusief de eigen verantwoordelijkheid, dus leidt het tot inactiviteit. De wet van oorzakelijkheid wordt hier niet gezien.

[9] Dit ontkent de gevolgen van daden die in het huidige moment worden uitgevoerd, inclusief de eigen verantwoordelijkheid, dus leidt het tot inactiviteit. De wet van oorzakelijkheid wordt hier niet gezien. Bovendien zou een bovennatuurlijke schepper ook voor de eindbestemming (het lot) van zijn creatie zorgen. Dit impliceert dat het geen zin heeft om zelf aan je bestemming te werken.

[10] Dit ontkent de gevolgen van daden die in het verleden, het heden en in de toekomst, inclusief de eigen verantwoordelijkheid, dus leidt het tot inactiviteit. Het is vanwege het feit dat alle drie de genoemde leerstellingen de wet van oorzakelijkheid niet onderwijzen, dat de Boeddha verderop in de sutta in de verklaring van de 1e en de 2e edele waarheid de wet van oorzakelijkheid (of afhankelijk ontstaan) toelicht. Zie ook titthayatana.

[11] D.w.z. dat er verder niets meer aan te doen is.

[12] Men is onder deze omstandigheid verward omdat er geen juist begrip is omtrent daden en gevolgen, en men daarom niet nadenkt over wat gedaan en wat niet gedaan moet worden.

[13] Men is onbeschermd omdat men onderhevig is aan de pijnlijke gevolgen van slechte daden en men zich aan de drie soorten van gevoelens vastklampt omdat de ware aard ervan niet ingezien wordt. Ook is men onbeschermd omdat de weg naar veiligheid (oftewel Nibbana), is geblokkeerd.

[14] Daarom werd de Boeddha ook wel de Anatta Vadi genoemd (de Leraar van de Leer van geen-zelf).

[15] Voor de graden van heiligheid, zie ariya puggala.

Document info
RegID praktijk-001-01
Bijgewerkt 15 juli 2021 09:20:13
Auteur Peter van Loosbroek — Ananda
Locatie www.sleuteltotinzicht.nl
Copyright Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm
Overig Geen