Dwaalleren
Tittha Sutta
In deze toespraak verwerpt de Boeddha drie soorten van leerstellingen omdat deze leiden tot inactiviteit m.b.t. het doen van het juiste. Deze leerstellingen impliceren namelijk dat de eigen verantwoordelijkheid van daden niet bij de persoon zelf ligt. Als iemand die mening is toegedaan, 'dan', zegt hij, 'is iemand verward en onbeschermd'. Zonder het juiste begrip (dat daden gevolgen hebben) en zonder het besef van de eigen verantwoordelijkheid, begaat iemand slechte daden; zulk iemand zal zich niet inspannen om het verkeerde te laten en het goede te ontwikkelen. Dat is waarom dergelijke leerstellingen tot inactiviteit leiden en dat is waarom mensen dan onbeschermd zijn. Tevens onderwijzen dergelijke leerstellingen niet de wet van het afhankelijk ontstaan van dingen en kunnen dan ook geen oplossing voor het lijden bieden.
Vervolgens geeft hij aan dat de Dhamma die hij onderwijst, niet louter een onweerlegbaar dogmatisch geheel is, maar dat zijn Dhamma ook een praktisch Pad bevat om aan al het lijden een einde te maken. Tevens is hier te zien dat de Boeddha dezelfde vier Edele Waarheden weer met andere aspecten uitlegt dan bijvoorbeeld in S56-011 en D22.
Inhoudsopgave
De drie sektarische gemeenschappen
De basis principes van de Leer
Verklaring van de basis principes van de Leer
De achttien mentale onderzoeken
De 2e edele waarheid — afhankelijk ontstaan (toenemend)
De 3e edele waarheid — afhankelijk ontstaan (afnemend)
De drie sektarische gemeenschappen
Monniken, er zijn drie sektarische gemeenschappen die — wanneer deze goed onderzocht worden, wanneer deze kritisch beredeneerd en (vervolgens) verworpen worden door wijze mensen — er een leerstelling op na houden die incorrect is vanwege inactiviteit. Ook al zullen zij dat zelf anders uitleggen. Welke zijn deze drie?
- Er zijn brahmanen en asceten die er deze leer op na houden, die deze mening (ditthi) zijn toegedaan: 'Wat een persoon ook ervaart[1], of dat nu aangenaam is, onaangenaam is, of noch aangenaam noch onaangenaam is[2] — dat is allemaal veroorzaakt door wat in het verleden is gedaan[3].'
- Er zijn andere brahmanen en asceten die er deze leer op na houden, die deze mening zijn toegedaan: 'Wat een persoon ook ervaart, of dat nu aangenaam is, onaangenaam is, of noch aangenaam noch onaangenaam is — dat is allemaal veroorzaakt door de daad van een goddelijke schepper[4].'
- En er zijn brahmanen en asceten die er deze leer op na houden, die deze mening zijn toegedaan: 'Wat een persoon ook ervaart, of dat nu aangenaam is, onaangenaam is, of noch aangenaam noch onaangenaam is — dat is allemaal zonder een oorzaak en zonder een voorwaarde[5].'
Nadat ik deze brahmanen en asceten benaderd had die van mening (ditthi) zijn, dat wat een persoon ook ervaart (...) dat dat allemaal veroorzaakt is door wat in het verleden is gedaan, zei ik tegen hen: 'Is het waar dat je van mening bent dat (...) wat een persoon ook ervaart (...) dat dat allemaal veroorzaakt is door wat in het verleden is gedaan?' Door aldus door mij te zijn ondervraagd, bevestigden zij dit. Daarop zei ik tegen hen: 'In dat geval is iemand een moordenaar van levende wezens door wat er in het verleden werd gedaan. Dan is iemand in dat geval een dief (...) een overtreder in seksueel gedrag (...) een leugenaar (...) een tweedrachtzaaier (...) iemand die harde woorden spreekt (...) iemand die onzin kletst (...) hebzuchtig (...) kwaadwillig (...) iemand met verkeerde inzichten, door wat er in het verleden is gedaan.' Monniken, wanneer iemand zich beroept op wat in het verleden is gedaan en dat als zijnde essentieel beschouwt[6], dan is er geen verlangen (chanda), geen inspanning (viriya) en denkt men niet: 'Dit moet gedaan worden. Dit moet niet gedaan worden.' Wanneer iemand als waarheid of realiteit niet helder krijgt wat wel en wat niet gedaan moet worden, dan is iemand verward[7] en onbeschermd[8]. Dan kan iemand niet naar zichzelf verwijzen als iemand die een contemplatief leven leidt. Dit was mijn eerste verwerping van die brahmanen en asceten die er zulk een leer op na houden, die zulke meningen zijn toegedaan.
Nadat ik deze brahmanen en asceten benaderd had die van mening zijn, dat wat een persoon ook ervaart (...) dat dat allemaal veroorzaakt is door de daad van een goddelijke schepper, zei ik tegen hen: 'Is het waar dat je van mening bent dat (...) wat een persoon ook ervaart (...) dat dat allemaal veroorzaakt is door de daad van een goddelijke schepper?' Door aldus door mij te zijn ondervraagd, bevestigden zij dit. Daarop zei ik tegen hen: 'In dat geval is iemand een moordenaar van levende wezens door de daad van een goddelijke schepper. Dan is iemand in dat geval een dief (...) een overtreder in seksueel gedrag (...) een leugenaar (...) een tweedrachtzaaier (...) iemand die harde woorden spreekt (...) iemand die onzin kletst (...) hebzuchtig (...) kwaadwillig (...) iemand met verkeerde inzichten, door de daad van een goddelijke schepper.' Monniken, wanneer iemand zich beroept op de daad van een goddelijke schepper en dat als zijnde essentieel beschouwt, dan is er geen verlangen, geen inspanning en denkt men niet: 'Dit moet gedaan worden. Dit moet niet gedaan worden.' Wanneer iemand als waarheid of realiteit niet helder krijgt wat wel en wat niet gedaan moet worden, dan is iemand verward en onbeschermd. Dan kan iemand niet naar zichzelf verwijzen als iemand die een contemplatief leven leidt. Dit was mijn tweede verwerping van die brahmanen en asceten die er zulk een leer op na houden, die zulke meningen zijn toegedaan.
Nadat ik deze brahmanen en asceten benaderd had die van mening zijn, dat wat een persoon ook ervaart (...) dat dat allemaal zonder een oorzaak en zonder een voorwaarde is, zei ik tegen hen: 'Is het waar dat je van mening bent dat (...) wat een persoon ook ervaart (...) dat dat allemaal zonder een oorzaak en zonder een voorwaarde is?' Door aldus door mij te zijn ondervraagd, bevestigden zij dit. Daarop zei ik tegen hen: 'In dat geval is iemand een moordenaar van levende wezens door wat er in het verleden werd gedaan. Dan is iemand in dat geval een dief (...) een overtreder in seksueel gedrag (...) een leugenaar (...) een tweedrachtzaaier (...) iemand die harde woorden spreekt (...) iemand die onzin kletst (...) hebzuchtig (...) kwaadwillig (...) iemand met verkeerde inzichten, doordat alles zonder een oorzaak en zonder een voorwaarde is.' Monniken, wanneer iemand zich beroept op dat alles zonder een oorzaak en zonder een voorwaarde is en dat als zijnde essentieel beschouwt, dan is er geen verlangen, geen inspanning en denkt men niet: 'Dit moet gedaan worden. Dit moet niet gedaan worden.' Wanneer iemand als waarheid of realiteit niet helder krijgt wat wel en wat niet gedaan moet worden, dan is iemand verward en onbeschermd. Dan kan iemand niet naar zichzelf verwijzen als iemand die een contemplatief leven leidt. Dit was mijn derde verwerping van die brahmanen en asceten die er zulk een leer op na houden, die zulke meningen zijn toegedaan.
Dit zijn de drie sektarische gemeenschappen die — wanneer deze goed onderzocht worden, wanneer deze kritisch beredeneerd en (vervolgens) verworpen worden door wijze mensen — er een leerstelling op na houden die incorrect is vanwege inactiviteit. Ook al zullen zij dat zelf anders uitleggen.
Maar deze Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten. En wat is het voor een Dhamma die door mij onderwezen is, die onweerlegbaar is, die onbezoedeld is, die onberispelijk is, en die niet bekritiseerd wordt door wijze brahmanen en asceten?
De basis principes van de Leer
Er zijn deze zes elementen (dhatu); dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.
Er zijn deze zes zintuigbases (adhyatma ayatana) voor zintuiglijk contact; dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.
Er zijn deze achttien mentale onderzoeken (dhamma vicaya); dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.
Er zijn deze vier Edele Waarheden (cattari ariya sacca); dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.
Verklaring van de basis principes van de Leer
De zes elementen
'Er zijn deze zes elementen (dhatu); dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing naar wat is dit gezegd? Dit zijn de zes elementen:
- aarde element,
- waterelement,
- vuurelement,
- windelement,
- ruimte-element,
- geestesbewustzijn element.
'Er zijn deze zes elementen; dit is een Dhamma die door mij is onderwezen en die is onweerlegbaar, onbezoedeld, onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing hiernaar is dit gezegd.
De zes zintuigbases
'Er zijn deze zes zintuigbases (adhyatma ayatana) voor zintuiglijk contact; dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing naar wat is dit gezegd? Dit zijn de zes zintuigenbases voor zintuiglijk contact:
- het oog als een basis (cakkhayatana) voor zintuiglijk contact (phassa),
- het oor als een basis (sotayatana) voor zintuiglijk contact,
- de neus als een basis (ghanayatana) voor zintuiglijk contact,
- de tong als basis (jivhayatana) voor zintuiglijk contact,
- het lichaam als basis (kayayatana) voor zintuiglijk contact,
- de geest als basis (manayatana) voor zintuiglijk contact.
'Er zijn deze zes zintuigenbases; dit is een Dhamma die door mij is onderwezen en die is onweerlegbaar, onbezoedeld, onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing hiernaar is dit gezegd.
De achttien mentale onderzoeken
'Er zijn deze achttien mentale onderzoeken (dhamma vicaya)[9]; dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing naar wat is dit gezegd?
- Wanneer men via het oog een vorm (rupa)[10] ziet, dan onderzoekt men die vorm die de voorwaarde kan zijn voor een aangenaam gevoel (sukha vedana), dan onderzoekt men die vorm die de voorwaarde kan zijn voor een onaangenaam gevoel (dukkha vedana), dan onderzoekt men die vorm die de voorwaarde kan zijn voor een neutraal gevoel (upekkha vedana).
- Wanneer men via het oor een geluid (sadda) hoort, dan onderzoekt men dat geluid dat de voorwaarde kan zijn voor een aangenaam gevoel, dan onderzoekt men dat geluid dat de voorwaarde kan zijn voor een onaangenaam gevoel, dan onderzoekt men dat geluid dat de voorwaarde kan zijn voor een neutraal gevoel.
- Wanneer men via de neus een geur (gandha) ruikt, dan onderzoekt men die geur die de voorwaarde kan zijn voor een aangenaam gevoel, dan onderzoekt men die geur die de voorwaarde kan zijn voor een onaangenaam gevoel, dan onderzoekt men die geur die de voorwaarde kan zijn voor een neutraal gevoel.
- Wanneer men via de tong een smaak (rasa) proeft, dan onderzoekt men die smaak die de voorwaarde kan zijn voor een aangenaam gevoel, dan onderzoekt men die smaak die de voorwaarde kan zijn voor een onaangenaam gevoel, dan onderzoekt men die smaak die de voorwaarde kan zijn voor een neutraal gevoel.
- Wanneer men via het lichaam een tastbaar object (photthabba) voelt, dan onderzoekt men dat tastbare object dat de voorwaarde kan zijn voor een aangenaam gevoel, dan onderzoekt men dat tastbare object die de voorwaarde kunnen zijn voor een onaangenaam gevoel, dan onderzoekt men dat tastbare object dat de voorwaarde kan zijn voor een neutraal gevoel.
- Wanneer men via de geest een mentaal object (dhammarammana) opmerkt, dan onderzoekt men dat mentale object dat de voorwaarde kan zijn voor een aangenaam gevoel, dan onderzoekt men dat mentale object dat de voorwaarde kan zijn voor een onaangenaam gevoel, dan onderzoekt men dat mentale object dat de voorwaarde kan zijn voor een neutraal gevoel.
'Er zijn deze achttien mentale onderzoeken; dit is een Dhamma die door mij is onderwezen en die is onweerlegbaar, onbezoedeld, onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing hiernaar is dit gezegd.
De vier Edele Waarheden
'Er zijn deze vier Edele Waarheden (cattari ariya sacca); dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing naar wat is dit gezegd?
Door het hechten aan de zes elementen, is er een opkomen van een embryo. Daar is een opkomen, daar is het mentale en het fysieke (nama rupa). Met het mentale en het fysieke als een vereiste voorwaarde (paccaya), ontstaan de zes zintuigbases. Met de zes zintuigbases als een vereiste voorwaarde, ontstaat contact (phassa). Met contact als een vereiste voorwaarde, ontstaat gevoel (vedana)[11]. Voor iemand die gevoel ervaart, verklaar ik: Dit is lijden. Dit is de oorzaak van lijden. Dit is de opheffing van lijden. Dit is het pad dat leidt tot de opheffing van lijden.'
De 1e edele waarheid
"En wat (katama), monniken, is de edele waarheid van lijden (dukkha)? Geboorte (jati) is lijden, ouderdom (jara) is lijden, ziekte (vyadhi)[12] is lijden, dood (marana) is lijden, verdriet (soka) en weeklagen (parideva), pijn (dukkha), smart (domanassa) en wanhoop (upayasa) zijn lijden; verenigd zijn met (sampayoga) iets dat men niet lief heeft (appiyehi), is lijden, gescheiden zijn (vippayoga) van iets dat men lief heeft (piyehi), is lijden, niet krijgen wat men verlangt is lijden (yampiccham nalabhati tam pi dukkam) — kortom (sankhittena), de vijf groepen van hechten (pañca upadana kkhandha), zijn lijden."
Dit, monniken, is de edele waarheid van lijden.
De 2e edele waarheid — afhankelijk ontstaan (toenemend)
En wat, monniken, is de edele waarheid van de oorzaak van lijden?[13]
- Door onwetendheid (avijja) als voorwaarde, ontstaan mentale formaties (sankhara)[14].
- Door mentale formaties als voorwaarde, ontstaat bewustzijn (viññana).
- Door bewustzijn als voorwaarde, ontstaan de mentale en fysieke fenomenen (nama rupa).
- Door de mentale en fysieke fenomenen als voorwaarde, ontstaat de zesvoudige zintuigbases (salayatana).
- Door de zesvoudige zintuigbases als voorwaarde, ontstaat contact (phassa).
- Door contact als voorwaarde, ontstaat gevoel (vedana).
- Door gevoel als voorwaarde, ontstaat begeerte (tanha).
- Door begeerte als voorwaarde, ontstaat hechten (upadana).
- Door hechten als voorwaarde, ontstaat het proces van worden (bhava).
- Door het proces van worden als voorwaarde, ontstaat geboorte (jati).
- Door geboorte (jati) als voorwaarde, ontstaan ouderdom (jara) en dood (marana), verdriet (soka), weeklagen (parideva), pijn (dukkha), smart (domanassupayasa) en wanhoop (sambhavanti). Aldus ontstaat deze hele massa van lijden (evametassa kevalassa dukkha kkhandhassa samudayo hoti).
Dit, monniken, is de edele waarheid van de oorzaak van lijden.
De 3e edele waarheid — afhankelijk ontstaan (afnemend)
En wat, monniken, is de edele waarheid van de opheffing van lijden?
- Door volledige opheffing van onwetendheid als voorwaarde, verdwijnen mentale formaties.
- Door de opheffing van mentale formaties als voorwaarde, verdwijnt bewustzijn.
- Door de opheffing van bewustzijn als voorwaarde, verdwijnen mentale en fysieke fenomenen .
- Door de opheffing van de mentale en fysieke fenomenen als voorwaarde, verdwijnt de zesvoudige zintuigbases.
- Door de opheffing van de zesvoudige zintuigbases als voorwaarde, verdwijnt contact.
- Door de opheffing van contact als voorwaarde, verdwijnt gevoel.
- Door de opheffing van gevoel als voorwaarde, verdwijnt begeerte.
- Door de opheffing van begeerte als voorwaarde, verdwijnt hechten.
- Door de opheffing van hechten als voorwaarde, verdwijnt worden.
- Door de opheffing van worden als voorwaarde, verdwijnt geboorte.
- Door de opheffing van geboorte als voorwaarde, verdwijnen ouderdom en dood, verdriet, weeklagen, pijn, smart en wanhoop. Aldus verdwijnt deze hele massa van lijden.
Dit, monniken, is de edele waarheid van de opheffing van lijden.
De 4e edele waarheid
En wat, monniken, is de edele waarheid van het pad dat leidt naar de opheffing van lijden? Het is eenvoudigweg het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga), namelijk: juist begrip, juiste gedachten, juiste spraak, juist handelen, juiste wijze van levensonderhoud, juiste inspanning, juiste indachtigheid, juiste concentratie."
'Er zijn deze vier Edele Waarheden; dit is een Dhamma die door mij is onderwezen, die is onweerlegbaar, die is onbezoedeld, die is onberispelijk, en die wordt niet bekritiseerd door wijze brahmanen en asceten.' Aldus is dit gezegd. En met verwijzing hiernaar is dit gezegd.
Eindnoten
[1] De ervaring waar hier over gesproken wordt heeft betrekking op elke gewaarwording zowel in dit leven als in een leven na de dood, m.a.w.: elke ervaring binnen welke sfeer dan ook.
[2] Hier wordt verwezen naar de drie soorten van gevoelens, zie vedana.
[3] Dit ontkent de gevolgen van daden die in het huidige moment worden uitgevoerd, inclusief de eigen verantwoordelijkheid, dus leidt het tot inactiviteit m.b.t. het doen van het juiste. De wet van oorzakelijkheid wordt hier niet gezien.
[4] Dit ontkent de gevolgen van daden die in het huidige moment worden uitgevoerd, inclusief de eigen verantwoordelijkheid, dus leidt het tot inactiviteit m.b.t. het doen van het juiste. De wet van oorzakelijkheid wordt hier niet gezien. Bovendien zou een goddelijke schepper ook voor de eindbestemming (het lot) van zijn creatie zorgen. Dit impliceert dat het geen zin heeft om zelf aan je bestemming te werken. Hier ben je overgeleverd (afhankelijk) van een goddelijke schepper.
[5] Dit ontkent de gevolgen van daden die in het verleden, het heden en in de toekomst, inclusief de eigen verantwoordelijkheid, dus leidt het tot inactiviteit m.b.t. het doen van het juiste. Het is vanwege het feit dat alle drie de genoemde leerstellingen de wet van oorzakelijkheid niet onderwijzen, dat de Boeddha verderop in de sutta in de verklaring van de 1e en de 2e edele waarheid de wet van oorzakelijkheid (of afhankelijk ontstaan) toelicht. Zie ook titthayatana.
[6] D.w.z. dat er verder niets meer aan te doen is.
[7] Men is onder deze omstandigheid verward omdat er geen juist begrip is omtrent daden en gevolgen, en men daarom niet nadenkt over wat gedaan en wat niet gedaan moet worden.
[8] Men is onbeschermd omdat men onderhevig is aan de pijnlijke gevolgen van slechte daden en men zich aan de drie soorten van gevoelens vastklampt omdat de ware aard ervan niet ingezien wordt. Ook is men onbeschermd omdat de weg naar veiligheid (oftewel Nibbana), is geblokkeerd.
[9] Voor de 6 zintuigen volgen er elk 3 soorten gevoelens die mentaal onderzocht moeten worden hetgeen samen 18 maakt.
[10] Oftewel een zichtbaar object. Voor meer, zie ayatana 2.
[11] En nu verklaart de Boeddha waarom hij de drie soorten religies verwerpt, namelijk omdat die de wet van oorzakelijkheid niet onderwijzen en daarom geen ware toevlucht kunnen zijn in de beëindiging van lijden.
[12] Ziekte wordt soms weggelaten, soms niet.
[13] Hoewel de Boeddha in zijn eerste toespraak, S56-011 — Dhamma Cakka Ppavattana Sutta — Het in beweging zetten van het Wiel der Wet in het kort de oorzaak van lijden aangeeft, geeft hij hier een gedetailleerde beschrijving. Zie ook D22 — Maha Satipatthana Sutta — De grote toespraak over de vier fundamenten van indachtigheid.
[14] Voor een gedetailleerde uitleg over het afhankelijk ontstaan, zie paticcasamuppada.
RegID | A03-061 |
---|---|
Bijgewerkt | 4 oktober 2024 00:16:17 |
Auteur | Peter van Loosbroek — Ananda |
Locatie | www.sleuteltotinzicht.nl |
Copyright | Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm |
Overig | Geen |