Persoonlijkheid

Inhoudsopgave

Gevaar en verdeeldheid

Veiligheid en harmonie

Een allesomvattende en doordringende wijsheid

Iedereen kan verlichting realiseren

Gevaar en verdeeldheid

Wanneer we flexibeler (muduta) worden zullen we beter omgaan met onze 'persoonlijkheid' en deze op een veel betere manier ontwikkelen in de richting van wat we werkelijk zijn. Want ons doel is niet een entiteit. In de kern van ons hart is geen sprake van persoonlijkheid in de zin van een vast en blijvend 'zelf'. Echter, de ideeën over een zelf, het bezigen met 'ik' en 'mijn', de trotsheid, doen deze verkeerde visie aansterken. Dan hebben mensen snel de neiging zichzelf te vergelijken en een plaats in te nemen omtrent status en macht ten opzichte van anderen. Dit versterkt arrogantie, hooghartigheid, eigendunk (mana) en leidt tot minachting (makkha) en kleinering van anderen. Geen respect en waardering hebben voor anderen. Het hechten aan meningen (ditthi) is de grote tweedrachtzaaier. Dit alles leidt bij mensen tot innerlijke verdeeldheid en daarom tot innerlijke conflicten. En evenzo in de maatschappij.

Het is duidelijk te zien dat steeds meer mensen hechten aan die persoonlijkheid en dat het verdeeldheid en conflicten in de maatschappij teweegbrengt. De verkeerde visie vanwege het hechten aan meningen (ditthi), aan een geloof in persoonlijkheid (sakkaya ditthi), kan zo destructief zijn, dat je daar als weldenkend mens bijna geen voorstelling van kunt maken. Het is dé voedingsbodem (upadhi) voor complotdenkers en mensen met waanideeën (mana). Kijk maar naar de wereld. Het is zeer gevaarlijk (adinava) en kan een hele maatschappij ontwrichten. Omdat dit hechten aan persoonlijkheid in de diepe lagen van de geest speelt, is dit een gevaarlijke valkuil.

Veiligheid en harmonie

In wie kan sterven ten aanzien van Het zelf zal geen verdeeldheid zijn. Daar zullen geen innerlijke conflicten zijn. Dan draag je niet alleen bij aan je eigen harmonieuze wereld, maar ook aan een vredige en harmonieuze maatschappij, een wereld zonder conflicten. Een wereld waarin mensen zelf veilig zijn en waar anderen zich veilig kunnen voelen. In zo'n wereld hebben status en macht geen enkele betekenis. Wat ervoor in de plaats komt is meelevende vreugde (mudita), liefdevolle vriendelijkheid (metta) en mededogen (karuna). Een wereld van wijze, stabiele, gelijkmoedige (upekkha) mensen die veel meer mentale controle hebben. Vredig en harmonieus. Een volstrekt andere wereld. Het kunnen sterven ten opzichte van het zelf is waar het echte leven aanvangt.

Uit de Dhammapada:

Een allesomvattende en doordringende wijsheid

Wanneer het 'ik' is gestorven, wanneer Het zelf volledig is overwonnen en inzicht verder ontwikkeld is, is het alsof je voor lange tijd in een donkere kamer opgesloten hebt gezeten en er een deur opengaat waardoor de gehele omgeving in een zee van licht verandert. Alles, zowel de innerlijke als de uiterlijke wereld, jijzelf en de wereld om je heen, bestaan dan niet. Er is niet dit en dat. Er is alleen maar een 'goudkleurig' licht, totdat je hier na een poosje weer uitkomt. Dan heeft je visie 'een bad gehad'. De krachten van je hart zijn tot volledige wasdom gekomen. Omdat je uit die staat komt, is het licht 'verdwenen', maar leeft voort in de krachten van Het hart. Deze krachten draag je altijd met je mee.

Er is geen enkele behoefte meer om jezelf te meten met anderen, geen enkele interesse meer in de meningen van anderen, geen enkele interesse in andere leerstellingen die slechts gefundeerd zijn op meningen. De taak zit er volledig op. De Dhamma is diep in je hart gevestigd.

Het brengt een geluk voort dat niet werelds (lokiya) maar bovenwerelds (lokuttara) is. Altijd vredig (santa). Van tijd tot tijd trekt het als golven door je hele wezen, net zoals de golven van de zee die op het strand slaan. Er is niets dat je nog doet wankelen, doet beven van angst. Stabiliteit en vrede zullen je voorgoed vergezellen.

Volledig gewaarzijn (vijañana) is een objectiviteit die we ook wel helderheid van bewustzijn (sampajañña) noemen. In deze staat is er een heel helder zien dat allesomvattend is en alles doordringt. Het is een zien dat geen ogen nodig heeft en zelfs geen bewustzijn; het is een zien dat recht uit Het hart komt. Net zo is het met het horen dat geen geluiden nodig heeft wanneer het hart luistert. In het waarnemen is 'ik' of 'mij' niet aanwezig. In het zien is slechts hetgeen is gezien, in het horen is slechts hetgeen is gehoord, in het voelen is slechts hetgeen is gevoeld. Er is niet iemand, niet een persoon die waarneemt. Er is slechts een proces van opkomen (uppada) en vergaan (vaya) van fenomenen. Als er sprake is van iemand die ziet en het object dat gezien wordt, dan is dat waarneming die tussen die twee op en neer gaat. M.a.w.: er is dan een verdeeldheid én het 'legt een weg af' wat verdraaiing (vipallasa) reëel maakt.

Volledig gewaarzijn van wat de ziener en het geziene lijkt te zijn kan werkelijk zien tot stand brengen, omdat de ziener losgelaten wordt en het geziene verdwijnt. Het is mogelijk dit te ervaren maar het zal van korte duur zijn. De tijdsduur is niet belangrijk, maar het vermogen die ervaring te hebben is belangrijk. Ik zeg dus niet dat we ernaar moeten verlangen want zo werkt het niet. Het vermogen is in ons die ervaring vaker te hebben, dat is belangrijk.

Iedereen kan verlichting realiseren

De Boeddha heeft het in zijn eerste prediking (S56-011) over verlichting. Verlichting verwijst naar licht, naar intuïtieve wijsheid. Misschien denk je dat het voor jou niet mogelijk is om verlichting te bereiken omdat het te intellectueel klinkt. Maar verlichting heeft helemaal niks met intellectueel gedoe te maken. Wijsheid houdt zich niet op met intellectuele processen, maar met de dingen zien zoals ze werkelijk zijn (yathabhuta). De Boeddha wees er altijd op dat iedereen het potentieel in zich heeft verlichting te bereiken. Hij zette zich krachtig af tegen het vernederende kastenstelsel. En mensen uit de allerlaagste kasten verwierven het hoogste doel in het leven, arahatschap, terwijl zij door de hooghartige brahmanen met hun eigendunk (mana) geen enkele vorm van respect ontvingen en als vuil werden behandeld zoals bijvoorbeeld Sunita. Lees zijn verhaal eens op de pagina Tijdgenoten van de Boeddha. Ook vrouwen die door zulk een verdeelde maatschappij als minderwaardig werden weggezet, bereikten het hoogste doel dat een mens maar kan bereiken.

Wijsheid kan dus door ieder van ons ontwikkeld worden. Vanwege de vermogens van ons hart herkennen we bepaalde dingen en uitspraken als zijnde waar. Het is dan verder een kwestie van helderheid brengen in de geest waardoor de vermogens in ons verder zullen ontwikkelen. Dan zal de geest zich steeds meer openstellen en tonen wat er in zijn diepe lagen sluimert. Dan zullen we in staat zijn om alle latente neigingen (anusaya) te zien. Het zien is cruciaal waardoor ze op een gegeven moment volledig en voorgoed verdwijnen. Daarna zullen we ongekend gelukkig zijn. Het is een geluk dat met niets in de wereld te vergelijken is omdat het niet werelds (lokiya) is, maar bovenwerelds (lokuttara). Dit geluk is er omdat we dan elk moment exact de dingen zien zoals ze werkelijk zijn (yathabhuta) met een allesomvattend en doordringend inzicht.