Het hart

Je vermogens liggen in het onderbewustzijn opgeslagen. Ze zijn niet zomaar verdwenen wanneer je 's-morgens wakker wordt. Je neemt ze altijd met je mee.

Inhoudsopgave

De kern van je wezen

Oefening en ervaring

Bewustzijn houdt alles bij elkaar

Het einde van conditionering

Extra aanbevelingen

De kern van je wezen

We hebben gezien dat Het zelf niet de weg is die ons naar het doel — Nibbana — voert, maar er juist een blokkade voor is.

Wanneer je iets heel essentieels ontwikkeld hebt zoals zelfvertrouwen en wijsheid, is dat niet verdwenen nadat je een nacht geslapen hebt. Tijdens je slaap ben je er niet bewust van, maar in het onderbewustzijn is het nog steeds aanwezig. Ook na een week, na een maand, na een jaar, zelfs nog na jaren. Dat is omdat de stroom van het onderbewustzijn (bhavanga sota) ononderbroken doorgaat.

De activiteiten die je doet zoals denken, spreken, handelen, al je ervaringen, dragen allemaal bij tot je 'ontwikkeling'. Hoe je ontwikkelt, daarbij is de geest de voorloper (pubbangama). Of dat nu in voordelige- of in nadelige zin is. Je kunt dus de goede, maar ook de verkeerde kant op ontwikkelen. De Boeddha benadrukte vaak dat waar iemand zich mee bezigt, dat dat de afbuiging van zijn geest (je pad) zal worden, zoals in M019.

Deze ontwikkeling vormt 'de kern van je wezen', 'het hart van je wezen'. Ik heb er niet direct een woord voor, maar ik zou het 'vermogens' willen noemen. Het is 'het niveau van je ontwikkeling'. Het heeft helemaal niets te maken met of je een hoge, een lage of helemaal geen opleiding hebt genoten. Voor een baan op hoog intellect niveau moet je een studie doen, waar overigens zeker ook bepaalde vermogens voor nodig zijn. Echter, de vermogens die ik bedoel duiden op de mentale vermogens, en die worden ontwikkeld door oefening en ervaring. Om dat te ontwikkelen ben je dus van niemand afhankelijk en het kost niets. Je bent helemaal vrij om het op elk moment te ontwikkelen. Eigenlijk is dat best prachtig, nietwaar?

Oefening en ervaring

Ook als boeddhist kan je misschien veel weten, maar als oefening en ervaring uitblijft, zal het hart niet geraakt worden. Dan worden vermogens (bala) niet aangesproken. Op die manier blijft weten slechts een zaak van het hoofd, en veel meer is het niet. Dat is omdat dat soort weten los staat van de daad. De daad is de oefening. Zonder oefening kun je veel weten en tegelijkertijd toch arm van geest zijn. Echter, wanneer de Dhamma in praktijk gebracht wordt, is er oefening. Door te oefenen doen we ervaring op. Dan worden de vermogens aangesproken waardoor ze verder tot ontwikkeling kunnen worden gebracht.

De ontwikkeling van de vermogens in boeddhistisch perspectief zijn helemaal niet afhankelijk van een intellectuele opleiding. De Boeddha beschikte over heel bijzondere vermogens, maar hij had echt geen diploma op zak!

In het boeddhisme spreken we van vijf vermogens (bala) die een vooraanstaande rol vervullen in de mentale ontwikkeling. Ze worden ook wel 'krachten' genoemd omdat ze een krachtige functie hebben op de weg naar het doel.

1. geloof/zelfvertrouwen (saddha); 2. energie (viriya); 3. indachtigheid (sati); 4. concentratie (samadhi); 5. wijsheid (pañña).

Deze krachten of vermogens, vormen — naar gelang het niveau van ontwikkeling — 'de kern van je wezen', 'het hart van je wezen'. Ik noem deze vermogens ook wel 'het Pad van het hart' omdat ze de essentiële componenten zijn van het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga). Wanneer dit Pad zich in je hart begint te ontwikkelen, is het je allerbeste vriend. Het is altijd bij je, altijd aanwezig in het diepste van je wezen, je neemt het altijd met je mee, waar je ook naar toe gaat. Het zijn je essentiële kernwaarden die je in je hele leven zullen ondersteunen. Ze zijn niet altijd even stabiel, maar naarmate je ze verder ontwikkelt worden ze gaandeweg steeds stabieler. Wanneer de geest ongetraind en dominant is, is het moeilijk niet in te gaan op zijn eisen, verzoeken en misleidingen, dat vol gevaren (adinava) is. Maar wanneer het Pad in je hart tot ontwikkeling komt, zal het licht van intuïtief inzicht je Pad belichten, zonder de influisteringen van je geest, want dat is het pad van Mara. Volg altijd het Pad van je hart, het veilige (khemam) Pad van intuïtief inzicht.

Vermogens zijn niet zomaar verdwenen wanneer je 's-morgens wakker wordt. Je begint de nieuwe dag weer met de door jou ontwikkelde vermogens nog steeds in je hart. Zo ook de dag, de maand, het jaar daarna. Alles verandert, dus elk nieuw moment is een gelegenheid en mogelijkheid de vermogens verder te ontwikkelen. Conformeer je niet aan de gekte van de wereld, laat je door niets conditioneren. Grijp niets vast. Conformisme en conditionering is het bij het oude blijven, maar waar het oude is, daar kan het nieuwe niet zijn. Wees daarom een echte revolutionair, een echte vrijdenker. Dit is essentieel voor de ontwikkeling van de vermogens (bala), de kern van je wezen.

Bewustzijn houdt alles bij elkaar

Weet dat alle dingen, alle fenomenen (dhamma's), dus ook je vermogens, niet los staan van bewustzijn (viññana). Bewustzijn is onlosmakelijk met alles verbonden. Het is bewustzijn dat alles bij elkaar houdt. Een herinnering bijvoorbeeld, is niet in je volle bewustzijn terwijl je slaapt, maar wel nog steeds in je onderbewustzijn (bhavanga sota) aanwezig. Daarom is die herinnering op een later moment nog steeds beschikbaar. Op dezelfde wijze neem je ook de vermogens mee van het ene leven naar het andere. Dit is niet je 'ziel' of je 'zelf', maar de 'kern van je wezen', 'de kern van je hart'.

Mits goed ontwikkeld, wordt 'de kern van je wezen', 'het hart', in de loop van lange, lange tijd, steeds stabieler en krachtiger en pakt het steeds 'de draad weer op' waar het gebleven was om verder te ontwikkelen. Het hart volgt steeds dit Pad. Het is het Pad van gerechtigheid, van waarheid. Dit gaat net zo lang door totdat bewustzijn haar functie volledig heeft vervuld, namelijk helder objectief gewaarzijn (vijañana) waarin met het licht van intuïtief inzicht 'de dingen worden gezien zoals ze werkelijk zijn' (yathabhuta).

Het einde van conditionering

Net zoals een brandende kaars ophoudt te branden zodra er geen brandstof (ahara) meer is, zo houd een wezen op met het doorgaan in de ronden van geboorte en dood (samsara) wanneer daartoe geen brandstof meer is. Zoals de rivier zijn naam verliest wanneer hij zijn doel bereikt en in de zee stroomt, zo is er geen sprake meer van 'een persoon' of 'persoonlijkheid' omdat er geen enkel spoor meer te bekennen is van Het zelf. Alle voorwaardelijke condities (paccaya) voor conditionering zijn weggenomen. De stroom van bewustzijn is doorgekapt. Dit is het einde van worden (bhava), het einde van lijden (dukkha). De taak zit er absoluut volledig op. Waarom is dat zo? Dat is omdat helder objectief gewaarzijn (vijañana) tot volledige ontwikkeling is gekomen middels de cruciale ondersteuning van de vermogens (bala).

Extra aanbevelingen

Voor meer over de vermogens, raadpleeg bala. Over de onderbewuste stroom waarin 'de kern van je wezen', 'je hart' als het ware 'opgeslagen is', zie bhavanga sota. Ook interessant zijn de functies van bewustzijn: viññana kicca.

Zie ook hadaya vatthu 'de hart basis' waar veel misvattingen over bestaan. Dit moet niet verward worden met wat in dit hoofdstuk is uiteengezet.

M019 — Dvedhavitakka Sutta — De twee soorten gedachten is een mooi voorbeeld waarin de Boeddha zegt dat de geest afbuigt naar waar iemand zich mee bezigt.

Onthoud goed dat zonder een voorwaarde (paccaya) bewustzijn niet kan ontstaan. De Boeddha legt het heel gedetailleerd uit in M038 — Maha Tanhasankhaya Sutta — De grote toespraak over de vernietiging van begeerte.

Document info
RegID dNK4ecPEKmS7jLR
Bijgewerkt 3 januari 2023 20:01:22
Auteur Peter van Loosbroek — Ananda
Locatie www.sleuteltotinzicht.nl
Copyright Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm
Overig Geen