De belangrijke veertig

Maha Cattarisaka Sutta

Inhoudsopgave

Edele juiste concentratie en de overige factoren van het Pad

Begrip

Gedachte

Spraak

Handelen

Levensonderhoud

De belangrijke veertig

1. Aldus heb ik gehoord. Eens leefde de Gezegende nabij Savatthi in het Jetavana, het park van Anathapindika. Daar wendde hij zich tot de monniken en zei: "Monniken." En zij antwoordden hem: "Bhante." En de Gezegende sprak toen als volgt:

2. "Monniken, ik zal jullie de edele juiste concentratie (ariya samma samadhi) leren met zijn ondersteuningen en vereisten^[1]. Luister en let goed op wat ik zal zeggen." — "Ja, bhante", antwoordden de monniken. En de Gezegende zei dit:

Edele juiste concentratie en de overige factoren van het Pad

3. "Wat, monniken, is de edele juiste concentratie (ariya samma samadhi) met zijn ondersteuningen en vereisten, dat wil zeggen, juist begrip (samma ditthi), juiste gedachten (samma sankappa), juiste spraak (samma vaca), juist handelen (samma kammanta), juiste wijze van levensonderhoud (samma ajiva), juiste inspanning (samma vayama) en juiste indachtigheid (samma sati)? Eenheid van geest (ekaggata) uitgerust met deze zeven factoren wordt de edele juiste concentratie genoemd met zijn ondersteuningen en vereisten."

Begrip

Noot^[2]

4. "Hierin (idha)^[3], monniken, is juist begrip de voorloper (pubbangama)^[4]. En hoe is juist begrip de voorloper? Iemand begrijpt verkeerd begrip als verkeerd begrip en juist begrip als juist begrip: dit is iemands juiste begrip."

5. "En wat, monniken, is verkeerd begrip (miccha ditthi)? 'Er is niets gegeven, niets aangeboden, niets geofferd; er is geen vrucht of gevolg van goede en slechte daden (kamma vipaka); er is niet deze wereld, niet een andere wereld; geen moeder, geen vader; er zijn geen wezens die spontaan (opapatika) worden wedergeboren; er zijn geen kluizenaars en brahmanen in de wereld die, nadat zij hier directe kennis (abhiñña) van hebben genomen en gerealiseerd, deze wereld en de andere wereld verklaren^[5].' Dit is verkeerd begrip."

6. "En wat, monniken, is juist begrip (samma ditthi)? Ik zeg dat juist begrip tweeledig is: er is juist begrip dat aangetast is door bezoedelingen (kilesa), dat meedoet aan verdiensten (puñña), dat rijpt aan de kant van gehechtheid (upadana)^[6]; en er is juist begrip dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds (lokuttara samma ditthi), een factor van het Pad."

7. "En wat, monniken, is juist begrip dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid? 'Daar is wat is gegeven, wat is aangeboden, wat is geofferd; er is de vrucht of het gevolg van goede en slechte daden (kamma vipaka); er is deze wereld en de andere wereld; er is moeder en vader; er zijn wezens die spontaan (opapatika) zijn geboren; er zijn kluizenaars en brahmanen in de wereld die, nadat zij hier directe kennis (abhiñña) van hebben genomen en gerealiseerd, deze wereld en de andere wereld verklaren.' Dit is juist begrip dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid."

8. "En wat, monniken, is juist begrip dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad? De wijsheid (pañña), het vermogen (zie indriya) van wijsheid, de kracht van wijsheid (zie bala), de verlichtingsfactor onderzoek naar staten (zie dhamma vicaya), de Pad-factor juist begrip, in iemand wiens geest edel is, wiens geest zonder bezoedelingen is, die zich het edel Pad heeft eigengemaakt en die het edel Pad ontwikkelt^[7]: dit is juist begrip dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad."

9. "Iemand spant zich in om verkeerd begrip te verlaten en om juist begrip aan te gaan. Dit is iemands juiste inspanning (samma vayama). Indachtig (sati) verlaat iemand verkeerd begrip. Indachtig gaat en verblijft (viharati) iemand in juist begrip. Dit is iemands juiste indachtigheid (samma sati). Op deze manier lopen en cirkelen deze drie staten (citta) rond het juiste begrip, dat wil zeggen, het juiste begrip, de juiste inspanning en de juiste indachtigheid^[8]."

Gedachte

Noot^[9]

10. "Hierin (idha), monniken, is juist begrip de voorloper. En hoe is juist begrip de voorloper? Iemand begrijpt verkeerde gedachten als verkeerde gedachten en juiste gedachten als juiste gedachten: dit is iemands juiste begrip^[10]."

11. "En wat, monniken, zijn verkeerde gedachten (miccha sankappa)? Gedachten van zintuiglijkheid, gedachten van kwade wil, en de gedachten van gewelddadigheid. Dit zijn verkeerde gedachten."

12. "En wat, monniken, zijn juiste gedachten (samma sankappa)? Ik zeg dat juiste gedachten tweeledig is: er is juiste gedachte dat aangetast is door bezoedelingen (kilesa), dat meedoet aan verdiensten (puñña), dat rijpt aan de kant van gehechtheid (upadana); en er is juiste gedachte dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds (lokuttara), een factor van het Pad."

13. "En wat, monniken, is juiste gedachte dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid? Gedachten van het verzaken van zelfzucht, gedachten van welwillendheid, en gedachten van geweldloosheid^[11]. Dit is juiste gedachte dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid."

14. "En wat, monniken, is juiste gedachte dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad? Het denken, de gedachte, de intentie, de mentale verdieping, het mentaal vastzetten, het richten van de geest, de verbale formatie, in iemand wiens geest edel is, wiens geest zonder bezoedelingen is, die zich het edel Pad heeft eigengemaakt en die het edel Pad ontwikkelt^[12]: dit is juiste gedachte dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad."

15. "Iemand spant zich in om verkeerde gedachten te verlaten en om juiste gedachten aan te gaan. Dit is iemands juiste inspanning (samma vayama). Indachtig (sati) verlaat iemand verkeerde gedachten. Indachtig gaat en verblijft (viharati) iemand in juiste gedachten. Dit is iemands juiste indachtigheid (samma sati). Op deze manier lopen en cirkelen deze drie staten (citta) rond juiste gedachten, dat wil zeggen, het juiste begrip, de juiste inspanning en de juiste indachtigheid^[13]."

Spraak

Noot^[14]

16. "Hierin (idha), monniken, is juist begrip de voorloper. En hoe is juist begrip de voorloper? Iemand begrijpt verkeerde spraak als verkeerde spraak en juiste spraak als juiste spraak: dit is iemands juiste begrip."

17. "En wat, monniken, is verkeerde spraak (miccha vaca)? Leugens, lasterende taal, harde woorden, en onzinnig gepraat. Dit is verkeerde spraak."

18. "En wat, monniken, is juiste spraak (samma vaca)? Ik zeg dat juiste spraak tweeledig is: er is juiste spraak dat aangetast is door bezoedelingen (kilesa), dat meedoet aan verdiensten (puñña), dat rijpt aan de kant van gehechtheid (upadana); en er is juiste spraak dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds (lokuttara), een factor van het Pad."

19. "En wat, monniken, is juiste spraak dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid? Onthouding van het vertellen van leugens, onthouding van het spreken van lasterende taal, onthouding van het spreken van harde woorden, en onthouding van onzinnig gepraat. Dit is juiste spraak dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid."

20. "En wat, monniken, is juiste spraak dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad? Het afzien van de vier soorten verbaal wangedrag, het er van afzien, de beteugeling, de onthouding ervan, in iemand wiens geest edel is, wiens geest zonder bezoedelingen is, die zich het edel Pad heeft eigengemaakt en die het edel Pad ontwikkelt^[15]: dit is juiste spraak dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad."

21. "Iemand spant zich in om verkeerde spraak te verlaten en om juiste spraak aan te gaan. Dit is iemands juiste inspanning (samma vayama). Indachtig (sati) verlaat iemand verkeerde spraak. Indachtig gaat en verblijft (viharati) iemand in juiste spraak. Dit is iemands juiste indachtigheid (samma sati). Op deze manier lopen en cirkelen deze drie staten (citta) rond juiste spraak, dat wil zeggen, het juiste begrip, de juiste inspanning en de juiste indachtigheid."

Handelen

Noot^[16]

22. "Hierin (idha), monniken, is juist begrip de voorloper. En hoe is juist begrip de voorloper? Iemand begrijpt verkeerd handelen als verkeerd handelen en juist handelen als juist handelen: dit is iemands juiste begrip."

23. "En wat, monniken, is verkeerd handelen (miccha kammanta)? Het doden van levende wezens, nemen wat niet gegeven is, en seksueel wangedrag. Dit is verkeerd handelen."

24. "En wat, monniken, is juist handelen (samma kammanta)? Ik zeg dat juist handelen tweeledig is: er is juist handelen dat aangetast is door bezoedelingen (kilesa), dat meedoet aan verdiensten (puñña), dat rijpt aan de kant van gehechtheid (upadana); en er is juist handelen dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds (lokuttara), een factor van het Pad."

25. "En wat, monniken, is juist handelen dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid? Onthouding van doden, onthouding van nemen wat niet gegeven is, en onthouding van seksueel wangedrag. Dit is juist handelen dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid."

26. "En wat, monniken, is juist handelen dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad? Het afzien van de drie soorten lichamelijk wangedrag, het er van afzien, de beteugeling, de onthouding ervan, in iemand wiens geest edel is, wiens geest zonder bezoedelingen is, die zich het edel Pad heeft eigengemaakt en die het edel Pad ontwikkelt: dit is juist handelen dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad."

27. "Iemand spant zich in om verkeerd handelen te verlaten en om juist handelen aan te gaan. Dit is iemands juiste inspanning (samma vayama). Indachtig (sati) verlaat iemand verkeerd handelen. Indachtig gaat en verblijft (viharati) iemand in juist handelen. Dit is iemands juiste indachtigheid (samma sati). Op deze manier lopen en cirkelen deze drie staten (citta) rond juist handelen, dat wil zeggen, het juiste begrip, de juiste inspanning en de juiste indachtigheid."

Levensonderhoud

Noot^[17]

28. "Hierin (idha), monniken, is juist begrip de voorloper. En hoe is juist begrip de voorloper? Iemand begrijpt verkeerd levensonderhoud als verkeerd levensonderhoud en juist levensonderhoud als juist levensonderhoud: dit is iemands juiste begrip."

29. "En wat, monniken, is verkeerd levensonderhoud (miccha ajiva)? Gekonkel, praten, hinten, kleineren, winst nastreven met winst^[18]. Dit is verkeerd levensonderhoud."

30. "En wat, monniken, is juist levensonderhoud (samma ajiva)? Ik zeg dat juist levensonderhoud tweeledig is: er is juist levensonderhoud dat aangetast is door bezoedelingen (kilesa), dat meedoet aan verdiensten (puñña), dat rijpt aan de kant van gehechtheid (upadana); en er is juist levensonderhoud dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds (lokuttara), een factor van het Pad."

31. "En wat, monniken, is juist levensonderhoud dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid? Hier (idha), monniken, geeft een edele discipel het verkeerde levensonderhoud op en verwerft hij zijn brood door het juiste levensonderhoud. Dit is juist levensonderhoud dat aangetast is door bezoedelingen, dat meedoet aan verdiensten, dat rijpt aan de kant van gehechtheid."

32. "En wat, monniken, is juist levensonderhoud dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad? Het afzien van verkeerd levensonderhoud, het er van afzien, de beteugeling, de onthouding ervan, in iemand wiens geest edel is, wiens geest zonder bezoedelingen is, die zich het edel Pad heeft eigengemaakt en die het edel Pad ontwikkelt: dit is juist levensonderhoud dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds, een factor van het Pad."

33. "Iemand spant zich in om verkeerd levensonderhoud te verlaten en om juist levensonderhoud aan te gaan. Dit is iemands juiste inspanning (samma vayama). Indachtig (sati) verlaat iemand verkeerd levensonderhoud. Indachtig gaat en verblijft (viharati) iemand in juist levensonderhoud. Dit is iemands juiste indachtigheid (samma sati). Op deze manier lopen en cirkelen deze drie staten (citta) rond juist levensonderhoud, dat wil zeggen, het juiste begrip, de juiste inspanning en de juiste indachtigheid."

De belangrijke veertig

34. "Hierin (idha), monniken, is juist begrip de voorloper (pubbangama). En hoe is juist begrip de voorloper? In iemand met juist begrip, ontstaan juiste gedachten^[19]; in iemand met juiste gedachten, ontstaat juiste spraak; in iemand met juiste spraak, ontstaat juist handelen; in iemand met juist handelen, ontstaat juist levensonderhoud; in iemand met juist levensonderhoud, ontstaat juiste inspanning; in iemand met juiste inspanning, ontstaat juiste indachtigheid; in iemand met juiste indachtigheid, ontstaat juiste concentratie; in iemand met juiste concentratie, ontstaat juiste kennis (ñana), in iemand met juiste kennis, ontstaat juiste bevrijding (vimutti). En zo, monniken, heeft het Pad van de discipel in hogere training (adhipañña sikkha) acht factoren, maar dat van de arahat heeft tien factoren^[20]."

35. "Hierin (idha), monniken, is juist begrip de voorloper. En hoe is juist begrip de voorloper? In iemand met juist begrip, wordt verkeerd begrip opgeheven en de vele onheilzame (akusala) staten (citta) die ontstaan met verkeerd begrip als voorwaarde (paccaya), worden ook opgeheven. En de vele heilzame (kusala) staten (citta) die ontstaan met juist begrip als voorwaarde komen tot vervulling door ontwikkeling."

"In iemand met juiste gedachten, worden verkeerde gedachten opgeheven en de vele onheilzame staten die ontstaan met verkeerde gedachten als voorwaarde, worden ook opgeheven. En de vele heilzame staten die ontstaan met juiste gedachten als voorwaarde, komen tot vervulling door ontwikkeling."

"In iemand met juiste spraak, wordt verkeerde spraak opgeheven (…)."

"In iemand met juist handelen, wordt verkeerd handelen opgeheven (…)."

"In iemand met juist levensonderhoud, wordt verkeerd levensonderhoud opgeheven (…)."

"In iemand met juiste inspanning, wordt verkeerde inspanning opgeheven (…)."

"In iemand met juiste indachtigheid, wordt verkeerde indachtigheid opgeheven (…)."

"In iemand met juiste concentratie, wordt verkeerde concentratie opgeheven (…)."

"In iemand met juiste kennis, wordt verkeerde kennis opgeheven (…)."

"In iemand met juiste bevrijding, wordt verkeerde bevrijding opgeheven. En de vele heilzame staten die ontstaan met juiste bevrijding als voorwaarde, komen tot vervulling door ontwikkeling."

36. "Dus, monniken, zijn er twintig factoren aan de zijde van het heilzame (kusala), en twintig factoren aan de zijde van het onheilzame (akusala)^[21]. Deze Dhamma-verhandeling over 'De belangrijke veertig' is op gang gebracht en kan niet worden gestopt door een kluizenaar of brahmaan of god of Mara of Brahma of wie dan ook in de wereld."

37. "Monniken, als een kluizenaar of brahmaan vindt dat deze Dhamma-verhandeling over 'De belangrijke veertig' moet worden gecensureerd en verworpen, dan zijn er tien legitieme gevolgtrekkingen van zijn beweringen die reden zouden bieden om hem hier en nu te censureren. Als die waardige juist begrip censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerd begrip."

"Als die waardige juiste gedachten censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerde gedachten."

"Als die waardige juiste spraak censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerde spraak."

"Als die waardige juist handelen censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerd handelen."

"Als die waardige juist levensonderhoud censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerd levensonderhoud."

"Als die waardige juiste inspanning censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerde inspanning."

"Als die waardige juiste indachtigheid censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerde indachtigheid."

"Als die waardige juiste concentratie censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerde concentratie."

"Als die waardige juiste kennis censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerde kennis."

"Als die waardige juiste bevrijding censureert, dan zou hij die kluizenaars en brahmanen eren en prijzen met verkeerde bevrijding."

"Als een kluizenaar of brahmaan vindt dat deze Dhamma-verhandeling over 'De belangrijke veertig' moet worden gecensureerd en verworpen, dan zijn dit de tien legitieme gevolgtrekkingen van zijn beweringen de reden om hem hier en nu te censureren."

38. Zelfs de leraren van Okkala, namelijk Vassa en Bañña^[22], die vasthouden aan de leer van niet oorzakelijkheid, de leer van inactiviteit, en de leer van het nihilisme, zouden niet denken dat deze Dhamma-verhandeling over 'De belangrijke veertig' zou moeten worden gecensureerd en verworpen. Waarom is dat? Uit angst voor schuld, aanval en weerlegging.

Dit is wat de Gezegende zei. De monniken waren tevreden en verheugden zich in de woorden van de Gezegende.

Eindnoten

^[1] MA verklaart 'edel' hier als bovenwerelds (lokuttara) en zegt dat dit de concentratie is met betrekking tot het bovenwerelds pad (lokuttara magga). De 'ondersteuningen en vereisten', zoals zal worden aangetoond, zijn de andere zeven factoren van het Pad.

^[2] Hier wordt de standaard canonieke tekst weergegeven. Ga naar de beschrijving van juist begrip op Ariya Atthangika Magga — Het Edel Achtvoudige Pad.

^[3] In dit geval duidt idha op 'deze Leer' waarin helder begrip van de Dhamma een vereiste is voor haar beoefening en verwezenlijking.

^[4] MA zegt dat twee soorten van juist begrip voorlopers zijn: het juiste begrip van inzicht, welke formaties onderzoekt als zijnde vergankelijk (anicca), lijden (dukkha), en niet-zelf (anatta); en het juiste begrip van het Pad, dat ontstaat als gevolg van inzicht en de radicale vernietiging van de bezoedelingen (asava's) bewerkstelligt. Het juiste begrip van inzicht als voorloper lijkt te worden getoond in §4, 10, 16, 22 en 28. Het juiste begrip van het pad als voorloper in §34-35.

^[5] Deze alinea betreft een nihilistische en materialistische mening dat een hiernamaals en een karmisch gevolg ontkent. 'Er is niets gegeven' betekent dat er geen gevolg van geven is. 'Er is niet deze wereld en niet een andere wereld' betekent dat er geen wedergeboorte is in deze wereld of in een wereld hierna. Dat er geen wezens zijn die door de kracht en energie van wilshandelingen (kamma) uit het verleden, zijn en worden wedergeboren in bepaalde staten: alle goden en godheden (deva's), geesten (peta's), de demonen (asura's) en de hellenwereld. Zie ook apaya; M012. Het ontkent überhaupt een andere wereld dan de wereld waarin wij leven. 'Geen moeder, geen vader' betekent dat er geen goed en slecht gedrag is jegens moeder en vader. Respect voor ouders is belangrijk (wanneer dat op z'n plaats is). Het standpunt omtrent kluizenaars en brahmanen verwijst naar Boeddha's en arahats en ontkent het bestaan van hen.

Voor een uitleg over deze inzichten, die er door sommige leraren ten tijde van de Boeddha op na werden gehouden en die alle morele waarden verwierpen, zie Ditthi — Speculatieve opvattingen, bron van verkeerde en kwade aspiraties.

^[6] Dit is juist begrip van werelds (lokiya) niveau, een verdienstelijke factor die bijdraagt tot een gunstige wedergeboorte, maar die op zichzelf niet kan leiden tot een transcendentie van het geconditioneerde bestaan.

^[7] Deze definitie definieert bovenwerelds (lokuttara) juist begrip als de wijsheid die wordt gevonden in de benodigdheden voor verlichting (bodhipakkhiya dhamma) als 1. een vermogen (indriya (de vijf krachten (zie bala) is daar een onderdeel van), als 2. een factor van verlichting (bojjhanga), en als 3. een Pad factor. Bekijk de lijst bodhipakkhiya dhamma; in bovenvermelde items (1-3) is wijsheid opgenomen dat voor bovenwerelds juiste begrip staat.

De definitie wordt geformuleerd bij wijze van de cognitieve functie in plaats van de objectieve inhoud van het begrip. Elders (in M141.24) wordt juist begrip van het Pad gedefinieerd als de kennis van de vier Edele Waarheden. We mogen aannemen dat het conceptuele begrip van de vier waarheden onder het wereldse (lokiya) juiste begrip vallen, terwijl de directe doordringing van de vier waarheden door Nibbana te realiseren middels het Pad, het bovenwerelds (lokuttara) juist begrip vormt.

^[8] Deze drie begeleiden juist begrip indien deze naast elkaar bestaan en lopen daarmee voor. Juiste inspanning en juiste indachtigheid bestaan naast elkaar met bovenwerelds juist begrip (lokuttara samma ditthi).

^[9] Hier wordt de standaardtekst weergegeven. Ga naar de beschrijving van juiste gedachten op Ariya Atthangika Magga — Het Edel Achtvoudige Pad.

^[10] MA verklaart dit als het juiste begrip van inzicht dat juiste gedachten begrijpt bij wijze van zijn functie en het ontruimen van verwarring. Het lijkt er echter op dat een meer elementair onderzoek van de twee soorten gedachten een probleem vormt (voor iemand met verkeerd begrip en verkeerde gedachten).

^[11] Dit is de standaard voor juiste gedachten als een factor van het Pad. Zie M141.25, en voor een nadere verklaring de eindnoot direct onder deze rubriek.

^[12] In deze definitie is de factor gedachten (sankappa) geïdentificeerd met aanvangende gedachten (vitakka), die verder gespecificeerd is als de factor die verantwoordelijk is voor meditatieve verdieping door de geest op een object te richten. Zie ook viññatti. Voor aanvangende gedachten als 'verbale formatie', zie M044.15.

^[13] MA: Deze uitspraak verwijst exclusief naar de gelijktijdig ontstane factor die gepaard gaat met bovenwerelds juiste gedachte. In de eerste fase van de oefening ontstaan de drie wereldse juiste gedachten afzonderlijk. Maar op het moment van het bovenwereldse (zie lokuttara) pad, ontstaat één enkele gedachte die de drievoudige verkeerde gedachten afkapt. De bovenwereldse juiste gedachte kan ook worden beschreven als gedachten van het verzaken van zelfzucht, gedachten van welwillendheid, en gedachten van geweldloosheid. Dezelfde methode geldt ook voor juiste spraak etc.

^[14] Hier wordt de standaardtekst weergegeven. Ga naar de beschrijving van juiste spraak op Ariya Atthangika Magga — Het Edel Achtvoudige Pad.

^[15] Terwijl wereldse juiste spraak in vier verschillende modi wordt uitgeoefend, afhankelijk van het type verkeerde spraak waarvan onthouding plaatsvindt, oefent de enkele factor van juiste spraak de viervoudige functie uit van het afsnijden van de neigingen naar de vier soorten van verkeerde spraak. Hetzelfde principe is van toepassing op juist handelen.

^[16] Hier wordt de standaardtekst weergegeven. Ga naar de beschrijving van juiste handelen op Ariya Atthangika Magga — Het Edel Achtvoudige Pad.

^[17] Hier wordt de standaardtekst (voor monniken) weergegeven. Ga naar de beschrijving van juiste wijze van levensonderhoud op Ariya Atthangika Magga — Het Edel Achtvoudige Pad.

^[18] Dit zijn sterke middelen voor monniken om hun benodigdheden te verwerven; ze worden uitgelegd in Vis 1, 61-65. MA zegt dat die in de sutta worden genoemd niet de enige soort van verkeerd levensonderhoud zijn, hetgeen elke vorm van verkeerd levensonderhoud behelst dat betrokken is bij overschrijding van de morele voorschriften. In A05-177 / iii.208 noemt de Boeddha vijf soorten van verkeerd levensonderhoud voor lekenvolgelingen: handel in wapens, handel in wezens (zoals prostitutie en slavernij), handel in vlees, handel in vergif en handel in bedwelmende middelen.

^[19] MA verklaart dat voor iemand met het juiste begrip van het Pad, de juiste gedachten van het Pad ontstaat. Evenzo, voor iemand met het juiste begrip van de vrucht (phala), ontstaan de juiste gedachten van de vrucht (van juist begrip). Op dezelfde wijze verwijzen de volgende factoren van het pad eveneens naar het bovenwereldse pad (lokuttara magga).

^[20] De additionele twee factoren die de arahat bezit zijn juiste kennis, dat kan worden geïdentificeerd met zijn herziende kennis dat hij alle bezoedelingen (asava's) heeft vernietigd, en juiste bevrijding, wat geïdentificeerd kan worden met zijn ervaring van bevrijding van alle bezoedelingen.

^[21] De twintig factoren aan de heilzame kant zijn de tien juiste factoren en de heilzame staten die uit elk van hen ontstaan. De twintig factoren aan de onheilzame kant zijn de tien verkeerde factoren en de onheilzame staten die uit elk van hen ontstaan. Vandaar de naam 'De belangrijke veertig'. Zie ook definitie maha.

^[22] MA zegt dat alleen deze twee individuen in het land Okkala leefden. Anders is hun identiteit onbekend.