Het wereldse en bovenwereldse Achtvoudige Pad

Inhoudsopgave

Twee soorten juist begrip

Het ontstaan van de pad-factoren

Extra aanbevelingen

Twee soorten juist begrip

In de voorgaande hoofdstukken van De ontwikkeling van wijsheid van de sectie Inzicht meditatie hebben we stapsgewijs naar dit onderwerp toegewerkt. In dit hoofdstuk zullen we de begrippen werelds en bovenwerelds uiteenzetten m.b.t. de bovenwereldse paden en het Achtvoudige Pad.

Het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga), is de laatste van de vier Edele Waarheden (sacca).

Wanneer het juiste begrip is verrezen, dienen vervolgens twee soorten van juist begrip te worden onderscheiden: werelds (lokiya) en bovenwerelds (lokuttara). De laatste wordt geassocieerd met die staten van bewustzijn (citta) die bekend staan als de vier bovenwereldse paden en vruchten. Zie lokuttara.

Zoals de Boeddha het toelicht in M117:

M117 — Maha Cattarisaka Sutta — De grote veertig

Op dezelfde manier dienen ook de andere factoren van het Pad te worden begrepen.

Het is echter waar dat een werkelijk onwankelbaar en veilig fundament voor het Pad alleen wordt verschaft door een juist begrip dat, uitgaande van de kleinste kiem van geloof (saddha) en kennis, geleidelijk, stap voor stap, zich ontwikkelt tot doordringend inzicht (vipassana) en zo de onmiddellijke voorwaarde (paccaya) vormt voor de toegang tot de 4 bovenwereldse paden (lokuttara magga) en vruchten van heiligheid en voor de realisatie van Nibbana. Alleen met betrekking tot deze hoogste vorm van bovenwerelds begrip (lokuttara samma ditthi), kunnen we inderdaad zeggen dat alle resterende factoren van het pad niets anders zijn dan de uitkomst en de begeleidingen van juiste begrip.

Het ontstaan van de pad-factoren

Met betrekking tot het wereldse (lokiya) Achtvoudige Pad, kunnen de factoren echter ontstaan zonder de eerste factor, juist begrip. Dan is het slechts een conceptueel begrijpen (zie sacca ñana). Zo zullen de meeste mensen bijvoorbeeld wel verstandelijk begrijpen dat alles verandert, terwijl Het hart nog niet zover is dit met intuïtieve wijsheid te doorgronden.

Zoals in De verweven factoren van het Achtvoudige Pad is uitgelegd, moet de figuratieve uitdrukking 'Pad' niet dusdanig worden geïnterpreteerd dat de pad-factoren los van elkaar bestaande factoren zijn. Het is dus niet zo dat ze ontwikkeld moeten worden waarbij bij factor 1 begonnen wordt en, na achtereenvolgens alle 8 factoren te hebben doorlopen, uiteindelijk het doel, Nibbana, bereikt wordt.

Als dit werkelijk zo zou zijn, zou iemand zich reeds bij aanvang, de 1e factor, het juiste begrip en de doordringing van de waarheid moeten hebben gerealiseerd en dan zou het niet nodig zijn de volgende factoren te ontwikkelen, de juiste gedachten, de juiste spraak etc. Elke factor die ontwikkeld wordt zou afhankelijk zijn van de voorafgaande factor als de factoren opeenvolgend zouden moeten worden ontwikkeld.

In principe zijn echter de factoren 3-5 die de morele training vormen (sila), de eerste 3 factoren die moeten worden gecultiveerd omdat deugdzaamheid voor het eerste niveau van juist begrip zorgt. Vervolgens zijn het de factoren 6-8, de mentale training (samadhi), de voorwaarden die het juiste begrip, oftewel wijsheid (pañña) vormen.

Hier moet ook worden benadrukt dat de factoren van het Pad niet alleen niet achter elkaar ontstaan, zoals reeds aangegeven, maar ook dat ze, althans gedeeltelijk, tegelijkertijd ontstaan als onlosmakelijk verbonden mentale factoren (cetasika) in een en dezelfde staat van bewustzijn (citta). Zo zijn bijvoorbeeld onder alle omstandigheden minstens 4 factoren onlosmakelijk verbonden met elk karmisch heilzaam bewustzijn, namelijk 2, 6, 7 en 8, d.w.z. juiste gedachte, juiste inspanning, juiste indachtigheid en juiste concentratie (zie M117), zodat zodra een van deze verbanden ontstaat, de drie anderen dit ook doen. Aan de andere kant is juist begrip niet noodzakelijkerwijs aanwezig in elke heilzame staat van bewustzijn (citta).

Magga is een van de 24 voorwaardelijke condities (paccaya 18).

Extra aanbevelingen

Eindnoten

^[1] Dit is juist begrip van werelds (lokiya) niveau, een verdienstelijke factor die bijdraagt tot een gunstige wedergeboorte, maar die op zichzelf niet kan leiden tot een transcendentie van het geconditioneerde bestaan.