Niet van mij
Waarom het bestuderen van de Leer zo belangrijk is.
Inhoudsopgave
De toename en afname van het oerwoud van ideeën
De voorwaarde voor het in de stroom treden
Diepgaande betekenis
'Dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf.' Met deze korte bewoording gaf de Boeddha in de beroemde Anatta Lakkhana Sutta de volledige kern van zijn Leer weer. Waar we voor moeten waken, is dat we niet te snel aannemen (sarambhapi) dat we deze woorden tot in de perfectie begrijpen. Ze hebben namelijk een ruime en diepgaande betekenis die van groot belang is.
N'etam mama, n'eso'ham asmi, na me so atta.
Dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf.
S22-059 — Anatta Lakkhana Sutta — De kenmerken van niet-zelf
Waarom is er een groot onderscheid tussen het boeddhisme en andere religies? Dat is omdat de Boeddha een Samma Sambuddha is. Het bijzondere hiervan is dat alleen een Samma Sambuddha onderwijst dat er geen 'zelf' is. Geen enkele andere religieuze leraar onderwijst dit. Daarom is deze Leer bijzonder, uniek, en daarom werd de Boeddha ook wel de Leraar van de 'Leer van geen-zelf' (Anatta Vadi) genoemd.
De Dharmek stupa in het hertenpark (Migadaya) van Isipatana (het huidige Sarnath) markeert de locatie waar de Boeddha de toespraak over geen-zelf predikte (S22-059 — Anatta Lakkhana Sutta — De kenmerken van niet-zelf). Dit is zijn tweede toespraak. Deze gebeurtenis vond plaats vijf dagen nadat hij de eerste toespraak predikte.
Bij het horen van deze toespraak verwierven alle vijf de monniken (Bhaddiya, Mahanama, Vappa, Kondañña en Assaji) arahatschap.
Bewustzijn en begrip
Daar de Boeddha de enige is die onderwijst dat er geen zelf is, geeft reeds aan dat boeddhisme een heel bijzondere en diepgaande Leer is. Dit is dan ook de belangrijkste reden waarom het ware boeddhisme door zeer weinig mensen echt goed begrepen wordt. Mensen zijn dan wel bewust, maar allemaal op een volstrekt verschillende manier. Dat is omdat bewustzijn een 'ego trip' is, een 'persoonlijke aangelegenheid'. Het is dit persoonlijke bewustzijn dat er de klad in brengt.
De functie van bewustzijn (viññana) is om helder objectief gewaar (vijañana) te zijn. Vanwege dat 'ik' is bewustzijn doordrongen met bezoedelingen. Dit is er de oorzaak van dat bewustzijn niet functioneert zoals het zou moeten teneinde helder objectief gewaar te kunnen zijn. Alle wezens staan voor de taak om tot volledig begrip te komen zodat lijden kan worden opgeheven. En de Boeddha zelf was daar (vóór zijn verlichting) ook niet van uitgezonderd.
4.2. En de Gezegende sprak de monniken toe met de woorden: "Monniken, het is door het niet begrijpen, door het niet doorgronden (pativedha) van vier dingen dat ik, zowel als jullie, zo lang rondzwierven in deze cyclus van geboorte en dood (samsara). Welke zijn deze vier dingen? Door het niet begrijpen en het niet doorgronden van de edele deugdzaamheid, door het niet begrijpen en het niet doorgronden van de edele concentratie, door het niet begrijpen en het niet doorgronden van de edele wijsheid en door het niet begrijpen en het niet doorgronden van de edele bevrijding[1]. Maar, monniken, nu deze vier begrepen en doorgrond zijn, is daarmee de hunkering naar bestaan afgekapt, vernietigd is datgene dat naar vernieuwing van worden leidt, en er is geen opnieuw worden meer."
D16 — Maha Parinibbana Sutta — Het grote heengaan
Er zijn vele dingen die samenhangen. Vele oorzaken en gevolgen die elkaar allemaal beïnvloeden. Daarom is het van essentieel belang om de ware Dhamma uitgebreid te bestuderen en te beoefenen zodat je er vaardig in wordt om 'mankementen' op te sporen en uit te rukken (patinissagga).
Belangrijk!
Vaak denken mensen dat het urenlang op een kussentje zitten tot verlichting leidt en dat bestudering van de Dhamma niet belangrijk is. Maar zo werkt dit niet! Er is ware kennis nodig… De vijf monniken die S22-059 — Anatta Lakkhana Sutta — De kenmerken van niet-zelf hoorden, bereikten allemaal arahatschap. Niet doordat ze urenlang op een kussentje zaten, maar omdat ze de essentie van de Dhamma hoorden en begrepen. Daarom is het van groot belang de Dhamma te bestuderen en te beoefenen. Zie pariyatti.
Daarnaast zijn er inleidende voorwaarden voor het in de stroom treden (sotapattiyanga).
Er zijn veel dingen die je moet kennen, want alle dingen zijn met elkaar verbonden.
Wil de horlogemaker een slecht functionerend horloge goed laten functioneren, dan moet hij van elk radertje over de juiste kennis beschikken. Als hij de functie van één radertje niet kent, dan kan hij de horloge niet goed laten functioneren.
Op precies dezelfde manier moet de dhammanuvatti elk onderdeel van de Dhamma goed bestuderen (pariyatti). Alleen zo komt hij tot de juiste kennis (sacca ñana) zodat hij de ware Dhamma daadwerkelijk succesvol in praktijk kan brengen (patipatti). Alleen zo kan hij tot een diep doordringend inzicht (pativedha) komen.
Onze website www.sleuteltotinzicht.nl biedt fantastische mogelijkheden om de ware Dhamma te bestuderen. Wat erg belangrijk is, is dat alles kan worden geverifieerd a.d.h.v. de authentieke woorden van de Boeddha zelf.
Ego trip
De beroemde uitspraak van de Boeddha 'Dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf', draagt een erg ruime en diepgaande betekenis in zich. Daarbij is het niet zo, dat je er meerdere interpretaties aan kunt geven, maar het heeft, zoals ik zei, een ruime en diepgaande betekenis.
Je kunt denken dat je het wel begrijpt, maar het hoofd is heel beperkt in het echte begrijpen. Bovendien is daar nog steeds bewustzijn mee verbonden.
Bewustzijn is nu eenmaal een 'ego trip', een manier van waarnemen waarin 'het persoonlijke', 'het ik' overheerst. Waar het persoonlijke is, daar kan geen sprake zijn van objectief gewaarzijn. Bewustzijn (viññana) en gewaarzijn (vijañana) zijn dan ook twee heel verschillende aspecten. Zie je de dingen zoals je ze wilt zien of zie je de dingen zoals ze werkelijk zijn?
Binnen de vijf groepen van hechten (pañca upadana kkhandha) die het gehele bestaan vertegenwoordigen, is het bewustzijn dat alles bij elkaar houdt hetgeen lijden (dukkha) impliceert vanwege een persoonlijke en dus onzuivere, bezoedelde visie.
Het gehele bestaan, zowel de interne- als de externe wereld, wordt gebouwd en in stand gehouden door het ego, het zelf. Het idee van 'ik' is de basis, de voeder, de drijfveer voor bewustzijn. Bewustzijn is een 'ego trip'. Hoe dominanter dit ego, hoe eerder en hoe groter de kans aanwezig is dat via een handeling door deze persoon kamma wordt geactiveerd (nisankhiti).
Wanneer alle ideeën van 'ik' worden opgegeven (attanuditthimuhacca) zal het ego zijn dominante beïnvloeding en kracht beginnen te verliezen. Dan kan bewustzijn (viññana) worden getransformeerd in gewaarzijn (vijañana) waardoor je 'de dingen kunt zien zoals ze werkelijk zijn' (yathabhuta). Dit is de functie van bewustzijn.
Wanneer we de functie van bewustzijn goed begrijpen, kunnen we ook gaan begrijpen dat lijden (dukkha) eveneens een functie heeft, namelijk om wakker te worden. De functie van lijden heeft de Boeddha reeds in zijn eerste toespraak (S56-011 — Dhamma Cakka Ppavattana Sutta — Het in beweging zetten van het Wiel der Wet) verklaard. Het is belangrijk dat we de 'twaalf spaken' waarover hij het in deze toespraak had, goed bestuderen en begrijpen.
De vijf groepen van hechten (pañca upadana kkhandha) bestaan slechts als een abstracte classificatie. Ze hebben geen werkelijkheidswaarde. Alleen afzonderlijke bestanddelen van deze groepen kunnen opkomen met elke staat van bewustzijn.
Van de verscheidene soorten zintuiglijke herkenning of bewustzijn, kan er maar één op een bepaald moment aanwezig zijn.
Bewustzijn is een stroom van steeds verschillende staten (citta) die elkaar in een razendsnel tempo opvolgen. Het is te vergelijken met een tekenfilm waarbij afzonderlijke plaatjes snel achter elkaar worden getoond waardoor er een illusie van eenheid en echtheid ontstaat.
Van de 50 mentale formaties (sankhara), associëren er altijd een groter of kleiner aantal met een bepaalde soort van bewustzijn.
Het is bewustzijn (viññana) dat alles bij elkaar houdt en zowel de interne- als de externe wereld (avacara) impliceert. Die sferen bestaan niet buiten of los van het bewustzijn.
Ego trip beëindigen
Meestal willen mensen het liefst een panklaar antwoord waarmee alle problemen in één keer worden oplost. Het is niet zo dat er geen panklare oplossing is, want de woorden 'dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf', is zo'n 'panklare oplossing'. Echter, er is wijsheid (pañña) nodig om een panklaar antwoord daadwerkelijk te kunnen begrijpen; een eenvoudig antwoord voor de oplossing van alle problemen. Maar wijsheid is er niet plotsklaps. Het moet ontwikkeld (bhavana) worden. Dit kan alleen wanneer er ware kennis van de Dhamma is en die Dhamma correct beoefend wordt.
Het is essentieel om de Dhamma te leren (pariyatti). Kennis (ñana) is essentieel, daar begint het pad van de dhammanuvatti mee. Kennis is een voorwaarde. Zonder de juiste kennis is het niet mogelijk de Dhamma correct in je leven te integreren. Echter, wanneer de beoefening (patipatti) van de Dhamma uitblijft, blijft kennis slechts een zaak van het hoofd zonder dat Het hart wordt geraakt.
Kennis van de Dhamma is een voorwaarde om de Dhamma in praktijk te kunnen brengen (patipatti). Vervolgens is de Dhamma in praktijk brengen een voorwaarde om in de stroom te treden (sotapatti).
De kennis en de beoefening van de Dhamma zijn twee van de vier voorwaarden om in de stroom te treden (sotapattiyanga). Zonder deze voorwaarden is het onmogelijk om in de stroom te treden en uiteindelijk het doel — Nibbana — te verwerkelijken. Wat is dat voor een stroom? Kort gezegd is het een stroom waarin verheven mentale kwaliteiten tot ontwikkeling zijn gekomen en zich verder ontwikkelen totdat ze tot volledige wasdom (gotrabhu) zijn gekomen waardoor het doel bereikt wordt.
Drie aspecten van ik
Om je studie en je beoefening een belangrijke impuls te geven teneinde tot een doordringend inzicht (pativedha) te komen, zal ik je drie 'aspecten van ik' in eenvoudige bewoording uitleggen. De aspecten van de beroemde woorden van de Boeddha die een ruime en diepgaande betekenis hebben.
Dit is niet van mij
N'etam mama.
Er is niets dat je kunt hebben. Ook familie, kinderen, ouders, etc. zijn niet van jouw. Je bent zelf niet eens van jezelf.
Telkens wanneer het 'ik' aanwezig is, is er een verstoring (iñjita). Kort gezegd kan je de uitspraak 'dit is niet van mij' zo beschouwen.
Dit ben ik niet
N'eso'ham asmi.
Je dient jezelf nergens mee te identificeren, d.w.z. jezelf niet persoonlijk betrokken te voelen, persoonlijk aangesproken te voelen, bedreigt of beledigt te voelen.
Nogmaals: telkens wanneer het 'ik' aanwezig is, is er een verstoring (iñjita). Kort gezegd kan je de uitspraak 'dit ben ik niet' zo beschouwen.
Dit is niet mijn zelf
Na me so atta.
Je dient nergens een ziel, een zelf, een entiteit in te zien. Veel mensen hebben, zoals ook ten tijde van de Boeddha, allerlei ideeën over een ziel, een zelf of geest die als een onveranderlijke entiteit bestaat. Maar al dit soort ideeën leiden naar vele verkeerde visies op allerlei terreinen waarbij de visie in persoonlijkheid (sakkaya ditthi) de 'ego trip' is. Het is dan ook de eerste van de tien banden (saññojana).
Lijden heeft, kort gezegd, de functie om wakker te worden. Bevrijding van lijden zit 'm in het ontdekken (passe) en het verwerkelijken (sacchikatabba) van de opheffing van lijden. Dit ontdekken en verwerkelijken (of realiseren) is niet mogelijk zolang persoonlijke visies in stand worden gehouden. Dat is zo, omdat elk concept, elk idee, geconditioneerd (sankhata) is. Maar het doel — Nibbana — is het ongeconditioneerde (asankhata).
Het zijn de gedachten, de ideeën, die vergezeld gaan met en gevoed worden door de ideeën van 'ik' die voor verstoringen (iñjita) en dwalingen (vipatti) zorgen. Ze kunnen uitgroeien tot een oerwoud van ideeën.
Nogmaals: telkens wanneer het 'ik' aanwezig is, is er een verstoring (iñjita). Kort gezegd kan je de uitspraak 'dit is niet mijn zelf' zo beschouwen.
De essentiële boodschap
Wat is nou de essentie van de boodschap van de Boeddha (Buddha Sasana) die deze drie aspecten van dat ik belicht? De essentie van de boodschap is dat er geen enkel idee van 'ik', 'mijn' of 'zelf' aanwezig hoort te zijn (attanuditthimuhacca), d.w.z. de volledige uitblussing (nirodha) van bewustzijn (viññana).
Het is bewustzijn dat alle vijf de aggregaten van hechten (pañca upadana kkhandha) bij elkaar houdt. Het overwinnen, het te boven komen (pahana) van dat 'ik bewustzijn', is de overwinning (vijaya) op de vijf aggregaten en de overwinning op Mara.
De continue stroom van dat 'ik geladen' bewustzijn is doorgekapt en bestaat niet langer meer. Nu is bevrijding (vimutti) een feit.
Wanneer je dit begrijpt, dan verzeker ik je dat je de essentie van de Dhamma indrinkt en gelukkig leeft (dhammapiti sukham seti).
Kwade, er zijn mensen die de ware Dhamma
niet bestuderen en niet beoefenen.
Maar, Kwade, er zijn ook mensen die de ware Dhamma
wel bestuderen en wel beoefenen.
Zij die in jouw spel betrokken raken,
zullen de Dhamma niet bestuderen en niet beoefenen,
zij kunnen de Dhamma niet zien.
Daar scoor jij, Kwade.
Maar zij die niet op jouw verzoeken ingaan,
zullen de Dhamma bestuderen en beoefenen,
zij zullen de Dhamma zien.
Zij drinken de Dhamma in en leven gelukkig.
Waar ben je nu, Mara?
Peter van Loosbroek — Ananda, auteur van sleuteltotinzicht.nl.
De toename en afname van het oerwoud van ideeën
De toename
Wanneer iemand niet onderwezen is in de ware Dhamma, als iemand de ware Dhamma niet kent, en dus wanneer de ideeën van 'ik' in de latente neigingen (anusaya) van zijn geest toenemen, denkt iemand op de verkeerde manier na (ayoniso manasikara). Dan is er sprake van toename (papañca).
Wat is hetgeen dat in dit verband toeneemt? Het zijn de hoofdbezoedelingen (asava) die toenemen hetgeen lijden (dukkha) impliceert.
Dat is omdat hij niet nadenkt over dingen waarover nagedacht moet worden. In plaats daarvan denkt hij na over dingen waarover niet nagedacht moet worden.
Omdat hij op die manier zijn aandacht verkeerd richt, raakt zijn geest verward. Dit is vanwege toename. Zo ontstaat het bos van ideeën in hem, het oerwoud van ideeën. Er ontstaat twijfel (vicikiccha) in hem en hij raakt nog meer verstrikt in het zelfgesponnen web van ideeën.
Vanwege het in standhouden van diverse ideeën van 'ik' die diep in de geest verborgen liggen (anusaya), legt hij zichzelf aan banden (saññojana) die hem eeuwig aan lijden binden.
De Boeddha legt dit uit in o.a. M002 — Sabbasava Sutta — Alle bezoedelingen.
Iemand is alleen door zichzelf een gevangene van het 'ik bewustzijn'.
De afname
Wanneer iemand goed onderwezen is in de ware Dhamma, als iemand de ware Dhamma kent, en dus wanneer de ideeën van 'ik' in de latente neigingen (anusaya) van zijn geest afnemen, denkt iemand op de juiste manier na (yoniso manasikara). Dan is er sprake van het afnemen.
Wat is hetgeen dat in dit verband afneemt? Het zijn de hoofdbezoedelingen (asava) die afnemen hetgeen vrede (vupasama) impliceert.
Dat is omdat hij niet nadenkt over dingen waarover niet nagedacht moet worden. In plaats daarvan denkt hij na over dingen waarover wel nagedacht moet worden.
Omdat hij op die manier zijn aandacht goed richt, raakt zijn geest ontward, wordt zijn geest helder. Dit is vanwege afname. Zo ontstaat er geen bos van ideeën in hem, geen oerwoud van ideeën. Er ontstaat geen twijfel (vicikiccha) in hem en hij krijgt steeds meer zelfvertrouwen (saddha) omdat hij zichzelf bevrijdt van het zelfgesponnen web van ideeën.
Vanwege het opgeven van diverse ideeën van 'ik' die diep in de geest verborgen liggen (anusaya), bevrijdt hij zichzelf van alle banden (saññojana) waardoor het succes van de opheffing van alle lijden gegarandeerd is.
De Boeddha legt dit uit in o.a. M002 — Sabbasava Sutta — Alle bezoedelingen.
Iemand kan alleen zichzelf bevrijden van het 'ik bewustzijn'.
Toelichting op afname
Op meerdere pagina's van STI is toename (papañca) behandeld.
Hierboven heb ik het woord 'vupasama' gebruikt voor afname. Het betekent 'vrede' vanwege het afnemen van hartstocht oftewel begeerte, d.w.z. Nibbana. Vupasama is afgeleid van het woord vupasamaya dat de Boeddha gebruikte in zijn eerste toespraak. Raadpleeg vupasama.
- De toename (papañca) kan worden gezien als 'de weg naar verstoring', lijden.
- De afname (vupasama) kan worden gezien als 'de weg naar het onverstoorbare', Nibbana.
De voorwaarde voor het in de stroom treden
Zoals uit dit artikel blijkt, heeft het nadenken een belangrijke invloed op 'in welke richting de geest afbuigt'. Kortgezegd betekent manasikara 'overweging'; 'mentale aandacht' en is op zich een 'neutrale factor'. D.w.z. dat nadenken onafscheidelijk verbonden kan zijn met elke soort van bewustzijn (viññana). Vandaar er een onverstandig- (ayoniso manasikara) en een verstandig nadenken (yoniso manasikara) mogelijk is.
Het is deze laatste (yoniso manasikara) die 'de geest doet afbuigen' van lijden (dukkha) richting het doel, Nibbana. Daarom is de laatste een voorwaarde voor het in de stroom treden (zie sotapattiyanga).
Extra aanbevelingen
Zie ook de groep pagina Wat is het onverstoorbare?
Op groep pagina's zijn pagina's gebundeld omtrent een cruciaal onderwerp. Ze werken gezamenlijk naar de betekenis ervan. In opbouwende en eenvoudige bewoording geven ze exact weer wat de Boeddha werkelijk heeft onderwezen.
Eindnoten
[1] 'De edele moraliteit', 'de edele concentratie' en 'de edele wijsheid' verwijst naar de drie groepen (divisies) van het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga) en 'de edele bevrijding' naar het resultaat ervan (vimutti).
| RegID | kp4fq2lXtt9NsQC |
|---|---|
| Bijgewerkt | 7 januari 2025 12:09:07 |
| Auteur | Peter van Loosbroek — Ananda |
| Locatie | www.sleuteltotinzicht.nl |
| Copyright | Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm |
| Overig | Geen |