In het heden leven — Deel 2

Inhoudsopgave

Zuivere ervaringen

De zin van het leven

Zuivere ervaringen

Als we in het heden kunnen leven, zonder dat we dingen uit het verleden en de toekomst met ons meedragen, kunnen we elk moment heel zuiver beleven. Wat er zich ook op dat moment voordoet.

We moeten leren de ballast (upadhi) van ons af te werpen. Dan zullen de ervaringen die we opdoen, altijd schoon, fris en nieuw zijn omdat ze dan niet verontreinigd zijn door het verleden en de toekomst, door welke ervaring dan ook. Een waarlijk nieuwe ervaring is niet geconditioneerd door wat dan ook uit het verleden of wat dan ook in de toekomst. Zo'n ervaring is niet ingekleurd en is nergens door beïnvloedt. Zo zullen oude ervaringen onze nieuwe ervaringen niet aantasten.

Door een zuivere ervaring ontstaat er een zeer belangrijk leerproces waarin de dingen gezien worden zoals ze werkelijk zijn (yathabhuta). Dit is essentieel voor inzicht omdat dit op een natuurlijke wijze onthechting bewerkstelligt vanwege de ontwikkeling van Het hart.

Zo maakt het leven in het heden onze ervaring echt en zuiver omdat de ervaring ongeconditioneerd is. Dit opent de deur van onze ontdekkingstocht waardoor veel nieuwe mogelijkheden beschikbaar komen en waardoor de geest creatief kan zijn.

Wat is het echte en het zuivere? Het is het ongeconditioneerde (asankhata). Wanneer er een echte en zuivere ervaring is, raken we de kern van ons hart dat in haar ontwikkeling op weg is naar het doel, Nibbana, het ongeconditioneerde.

De zin van het leven

Wat is het dat het leven bijzonder zinvol maakt? Wanneer de ervaring echt en zuiver is, zullen we meer universele feiten ervaren en dieper begrijpen, feiten zoals vergankelijkheid (anicca), lijden (dukkha), het onwezenlijke (anatta). We zullen vaker en beter de samenhang van oorzaak en gevolg (paticcasamuppada) in diverse omstandigheden herkennen (vijañana). Dergelijke feiten zijn niet de favoriete onderwerpen van Het zelf dat botst met de realiteit van het leven en niet veel met feiten op heeft. Het zelf is meer een liefhebber van persoonlijke voorkeuren, van het verleden en de toekomst en gebruikt dat om aan het moment van het nu te ontsnappen waardoor belangrijke feiten van het leven gemist worden. Het zelf verhindert je om objectief gewaar (vijañana) te zijn.

Als je me vraagt wat de zin van het leven is, zeg ik: 'ontdekken wat lijden is en daar zo snel mogelijk een einde aan maken'. Maar het zelf heeft daar grote moeite mee en beschouwt deze aanmoediging en urgentie (samvega) als iets negatiefs. Het zelf wil liever de banden (yoga) van slavernij behouden en is alleen geïnteresseerd in het aangename. Het vindt vreugde in toename (papañca) van dingen veel aantrekkelijker. Het zelf is altijd uit op toename zoals bijvoorbeeld een fijn gevoel, en daarom gebonden aan het bestaan (bhava). Het verlangt steeds iets te hebben, bezig te zijn, is rusteloos (uddhacca). Daarom heeft het zelf moeite met 'leegte' (suññata), moeite om alleen te zijn en moeite om in het heden te leven. Vanwege deze dingen mist de geest het moment van het nu waardoor feiten worden ontkent.

Wanneer we echt in het heden leven, kunnen we elk moment ontdekken wat er recht voor en in ons is, wat er gebeurt, wat er zich voordoet, zonder er zelf een betekenis aan te geven. Op den duur zul je elke situatie volkomen helder begrijpen. Dit omvat je persoonlijke situaties, omstandigheden in interactie met mensen etc., en universele zaken en feiten. In al die dingen zul je de waarheid daaromtrent zien. Op die momenten komt Het hart tot verdere ontwikkeling. Wanneer de krachten van het hart toenemen zal Het zelf aan terrein verliezen en feiten niet meer verdraaien (vipallasa) of ontkennen (moha). Een helder voorbeeld: dan zullen we geboorte (jati) niet zien als een feest, maar als een voorwaarde (paccaya) voor lijden (dukkha) omdat we oorzaken en gevolgen van geboorte zien zoals ouderdom, ziekte en dood. Het gewaarzijn van het oorzakelijk ontstaan (paticcasamuppada) is van grote betekenis voor de ontwikkeling van inzicht.

Ontkenning van feiten leidt nooit tot de oplossing van een probleem, wat dat probleem ook is, omdat het de ontkenning van de realiteit (sacca) is. De meest essentiële realiteit is het feit dat er lijden bestaat en dat er een ophouden van dat lijden bestaat. Dit realiteitsbesef zal niet opkomen als we blijven vluchten naar het verleden en de toekomst.

Als we het leven of het bestaan echt willen begrijpen moeten we niet de andere kant opkijken als we dingen op ons pad tegenkomen die pijnlijk zijn. Net zoals een hand heeft het leven ook twee kanten. Hoe kunnen we het hele leven begrijpen als we er maar een deel van willen zien? Hoe kunnen we dan totaal gewaarzijn? Dat is niet mogelijk. Daarom is het belangrijk dat we midden in het leven gaan staan waar we eerlijk en dapper alle kanten op kunnen kijken. Dan zullen we de realiteit niet missen en overal doorheen gaan, in plaats van er omheen.

Het leven in het heden is zeer waardevol omdat het echte leven zich niet in het verleden en niet in de toekomst afspeelt, maar in het hier en nu. In het nu ben je vrij van verstoringen van het verleden en de toekomst. Het lijkt op het openbreken van een wolkendek; als je er doorheen gaat krijg je toegang tot de nieuwe en wijde ruimte die daarachter ligt. Daar is ruimte zodat je kunt ademen en je een weidt zichtveld hebt. Maar je moet wel eerst door het onzekere lege gat heen dat misschien wel beangstigend is omdat daar niets is om vast te grijpen. Maar eenmaal in de heldere ruimte, voorbij het lege gat, zullen ervaringen zuiverder zijn omdat er niets is dat deze ruimte bezoedelt. Dan staan we met een nieuwe, frisse, wijde en open geest in het leven waarmee we steeds beter 'de dingen zullen zien zoals ze werkelijk zijn' (yathabhuta) en hebben we het meest zinvolle ontdekt wat er in het leven maar te ontdekken is. Want dan kunnen we gewoon waarnemen wat we waarnemen, voelen wat we voelen en denken wat zinvol is, zonder allerlei toevoegingen (papañca) en verdraaiingen (vipallasa). Deze zuivere ervaringen zullen onze geest zuiveren en ons uiteindelijk tot volle wasdom (gotrabhu) en absolute bevrijding (vimutti) voeren. Dit is wat het leven zo zinvol maakt.