Doordringend inzicht

Pativedha

Inhoudsopgave

Het begint bij de juiste kennis

Alleen door de juiste beoefening

Wat is dat doordringende inzicht?

Extra aanbevelingen

pativedha

'Het doordringen van de Leer en het doel realiseren'.

Het begint bij de juiste kennis

Hoewel het verstandelijk begrijpen erg belangrijk is, is het doordringend inzicht (pativedha) van een veel dieper niveau dan het conceptuele begrijpen (anubodha ñana). Voor wat betreft de bevrijding van lijden (dukkha) is doordringend inzicht zelfs de factor die van doorslaggevende aard is en dus een voorwaarde voor bevrijding (vimutti). Doordringend inzicht is gelijk aan helder begrip (sampajañña).

Het conceptuele begrijpen, kennis (ñana) van zaken hebben, is natuurlijk erg belangrijk en een eerste vereiste om een duidelijk beeld van iets te krijgen. Iemand die bijvoorbeeld de Leer van de Boeddha wil gaan beoefenen (patipatti), dient eerst goed kennis te nemen van wat de Boeddha nu werkelijk heeft onderwezen (pariyatti).

Nadat hiervan een goed beeld is verkregen, kan het best zo zijn dat iemand de vier Edele Waarheden (cattari ariya sacca) verstandelijk gezien, prima begrijpt. Maar zonder oefening (en dus zonder ervaring op te doen) blijft het bij een conceptueel begrijpen (anubodha ñana).

Wanneer mensen gevraagd wordt of dingen vergankelijk of blijvend zijn, zullen de meesten antwoorden dat dingen vergankelijk zijn en niet blijvend. Dit verstandelijk begrijpen is niet zo moeilijk, nietwaar? En toch begeven mensen zich keer op keer richting lijden (dukkha), op vele momenten in hun leven en onder diverse omstandigheden. Dat is zo omdat niet echt helder begrepen (sampajañña) wordt wat lijden is. En daarom is er geen sprake van doordringend inzicht (pativedha).

Alleen door de juiste beoefening

De meeste mensen benaderen dingen met hun hoofd, alsof het hoofd alles kan begrijpen. Maar het hoofd is heel beperkt en wat beperkt is kan het onbeperkte niet omvatten. Het verstandelijk begrijpen oftewel het conceptueel begrijpen, schiet tekort om de totale realiteit in één keer te zien en te begrijpen.

Stel dat je nog nooit suiker of iets anders hebt geproefd dat zoet is. En je zou aan me vragen hoe suiker proeft, en ik zou zeggen: 'Suiker proeft zoet.' Dan weet je nog steeds niet hoe suiker proeft. Je kan er hoogstens een idee over hebben, maar elk idee is het niet; het gaat er alleen maar over omdat de essentie, hoe zoetigheid proeft, wordt gemist. Een idee dat als een concept bestaat, is nog steeds slechts een zaak van het hoofd zonder dat Het hart wordt geraakt omdat het idee dat je erover hebt losstaat van de daad, van proeven in dit geval. Pas wanneer de suiker op de tong komt, ervaar je hoe suiker daadwerkelijk proeft. Dit staat gelijk aan begrijpen.

Het proeven in dit voorbeeld, is de daad, het doen, de beoefening. Zonder beoefening is er geen ervaring (veditabba). Het idee (van hoe suiker proeft in dit geval) staat los van de daad, waardoor 'het hart niet wordt geraakt'. Dit betekent dat er geen cruciale vermogens (bala) ontwikkeld worden die nodig zijn om tot diep doordringend inzicht te komen. Zo hebben veel mensen het idee 'boeddhist' te zijn, maar hun idee kan volledig verschillen van wat de ware beoefenaar — de Dhammanuvatti — in werkelijkheid is.

Wat is dat doordringende inzicht?

Doordringend inzicht impliceert dat er een volledig volgroeid begrip is omtrent de universele drie kenmerken (ti lakkhana). Omdat deze kenmerken universeel zijn en alle fenomenen deze kenmerken in zich dragen, is er niets (bij een ontwikkeld doordringend inzicht) dat nog een instabiliteit in je geest kan veroorzaken. Doordat de leegheid van dingen wordt gezien, is er niets waardoor je jezelf op sleeptouw laat nemen, niets dat je beïnvloedt (asava), niets waardoor je jezelf laat conditioneren, er is niets dat grip op je heeft, niets dat je in beslag neemt. Er zal helemaal niets meer zijn dat (mentaal) lijden (dukkha) veroorzaakt.

Je zult oorzaken en gevolgen zien en dat inzicht zal zich steeds verder uitbreiden. Je begint de samenhang van fenomenen te zien, het totale gebeuren te begrijpen. Je ziet het hele plaatje, er is totaal helder gewaarzijn (sampajañña). Alles op één moment. Telkens weer, altijd en overal, inclusief het volledig begrijpen van de vier Edele Waarheden (cattari ariya sacca).

Pativedha is een alles omvattend doordringend inzicht en, zoals eerder aangegeven, gelijk aan helder begrip (sampajañña) oftewel totaal objectief gewaarzijn.

Extra aanbevelingen