De hoofdbezoedelingen

Asava

Inhoudsopgave

Vier hoofdbezoedelingen

Onderling verband van de hoofdbezoedelingen

Verklaring van de samenvoegingen

De gerelateerde termen

Geleidelijke vernietiging

De arahat

Extra toelichting

Extra aanbevelingen

Asava

'Bezoedelingen'; 'overstromingen'; 'banden'; 'onzuiverheden'; 'invloeden'; 'aantastingen'; 'stromen'; 'instromingen'; 'vooroordelen'; 'bedwelmingen'; 'neigingen'; 'impuls'; 'aanzet'; 'dwang'.

De term asava verwijst naar al deze termen. Het komt overeen met de term tanha, wat gewoonlijk vertaald wordt als begeerte of hunkering. De Boeddha heeft begeerte als hoofdoorzaak van het lijden aangewezen, vandaar dat asava dan ook voor de hoofdbezoedelingen staat. Lijsten van welke bezoedelingen dan ook, zijn net zoals alle andere dingen, geen apart op zich bestaande of afgebakende zaken. Maar de asava's worden hoofdbezoedelingen genoemd om aan te duiden dat van hieruit diverse andere bezoedelingen ontstaan.

Hoe intenser deze bezoedelingen in iemand aanwezig zijn, hoe eerder een persoon zich laat beïnvloeden (op sleeptouw laat nemen) door zowel de interne- als externe wereld. Dan heeft Mara meer macht.

Vier hoofdbezoedelingen

We vertalen het woord asava (a + sava = in-stromen) als een invloed die iemand tot een bepaald gedrag aanzet. Voornamelijk wordt in de sutta's gesproken over vier bezoedelingen:

1. kamasava — De bezoedeling van zintuiglijkheid (oftewel sensualiteit).
2. bhavasava — De bezoedeling van worden (oftewel bestaan, zie bhava).
3. ditthasava — De bezoedeling van meningen (oftewel opvattingen).
4. avijjasava — De bezoedeling van onwetendheid (oftewel gebrek aan hogere kennis).

Onderling verband van de hoofdbezoedelingen

De hoofdbezoedelingen werken als een olievlek op een wateroppervlak die zich snel uitbreid.

De bezoedelingen vangen aan wanneer er begeerte (tanha) is. Hierdoor is er geen controle op de zintuigen waardoor zintuiglijkheid (kama) toeneemt (papañca).

Deze zintuiglijkheid en begeerte (tanha) heeft betrekking op alles in het bestaan (bhava) zowel de interne- als de externe wereld. Het doet dingen in het bestaan komen, het wordingsproces continueren, dingen doen toenemen (papañca).

Vanwege die begeerte (tanha) zelf, komen dingen in het bestaan. Begeerte doet hieromtrent meningen (ditthi) ontstaan en toenemen (papañca).

Vanwege begeerte (tanha) is er een hechten aan deze meningen waardoor de realiteit niet kan worden gezien en onwetendheid (avijja) doet toenemen (papañca).

Zo zien we dat in dit proces begeerte steeds de voorloper is, vandaar dat de Boeddha begeerte als hoofdoorzaak van het lijden heeft aangewezen. We moeten niet uit het oog verliezen dat begeerte altijd samengaat met onwetendheid.

Hier zien we dat deze vier bezoedelingen de belangrijkste markeringen zijn in het hele proces van mentale bezoedelingen, vandaar dat het 'hoofdbezoedelingen' worden genoemd.

Deze 'olievlek' wordt niet alleen steeds ruimer, maar ook steeds 'donkerder' in de zin dat hierdoor kwade mentale factoren worden ontwikkeld (manasa papan).

Om alle bezoedelingen te overwinnen is een kwestie van zelfoverwinning.

Verklaring van de samenvoegingen

1. kamasava = kama + asava.
2. bhavasava = bhava + asava.
3. ditthasava = ditthi + asava.
4. avijjasava = avijja + asava.

De gerelateerde termen

Uit onderstaande lijst kunnen we opmaken dat 'asava' verwijst naar begeerte (tanha), zoals in de definitie van asava staat vermeld.

1. Wanneer er begeerte naar zintuiglijkheid (kama tanha) is, is dit de bezoedeling van zintuiglijkheid (kamasava).
2. Wanneer er begeerte naar het proces van worden (oftewel bestaan) (kama bhava) is, is dit de bezoedeling van worden (bhavasava).
3. Wanneer er het hechten aan meningen (ditthi) is, is dit de bezoedeling van meningen (ditthasava).
4. Wanneer er onwetendheid (avijja) (oftewel een gebrek aan hogere kennis) is, is dit de bezoedeling van onwetendheid (avijjasava).

Geleidelijke vernietiging

Voor de realisering van verlichting, Nibbana, is het uitrukken of de vernietiging van de bezoedelingen noodzakelijk. Dit gebeurt geleidelijk bij het bereiken van de bovenwereldse paden (lokuttara magga) door de edele personen (ariya puggala).

Door het pad van 'de in de stroom getredene' (sotapanna), wordt de bezoedeling van meningen (ditthasava) vernietigd; door het pad van 'niet meer terugkeren' (anagami), wordt de bezoedeling van zintuiglijkheid (kamasava) vernietigd; door het pad van arahatschap, wordt de bezoedeling van worden (bhavasava) en de bezoedeling van onwetendheid (avijjasava) vernietigd.

De Boeddha laat zien hoe de bezoedelingen te overwinnen zijn, namelijk door inzicht, zintuiglijke controle, door vermijding en door een verstandig gebruik van de noodzakelijkheden van het leven. Zie bijvoorbeeld M002 — Sabbasava Sutta — Alle bezoedelingen.

De sutta's die sluiten met de verwerkelijking van arahatschap door de luisteraars, eindigen vaak met de woorden: 'En gedurende deze toespraak, werd de geest van die monniken, bevrijd vanwege de onthechting van de bezoedelingen (anupadaya asavehi cittani vimuccimsu ti).'

De arahat

De arahat is volledig vrij van de bezoedelingen. Hij begrijpt dat alle bezoedelingen zijn uitgeblust, zie asavakkhaya ñana.

Khinasava is een andere naam voor een arahat, een heilige, omdat dit iemand is waarvan de bezoedelingen (asava's) zijn vernietigd, of iemand die vrij van bezoedelingen is.

De staat van de geest van een arahat wordt vaak asavakkhaya genoemd, 'de vernietiging van de bezoedelingen'.

Zie arahat voor meer bijzondere eigenschappen.

Extra toelichting

In de sutta's wordt ook een lijst van drie gevonden, waarin de derde, ditthasava, wordt weggelaten. Als tweede edele waarheid geeft de Boeddha de volgende drie vormen van begeerte aan. In D22 is de oorzaak van lijden uitgebreider uiteengezet.

1. kama tanha — De bezoedeling van zintuiglijkheid (oftewel sensualiteit).
2. bhava tanha — De bezoedeling van worden (oftewel bestaan, zie bhava).
3. vibhava tanha — De begeerte naar niet-bestaan (nihilisme)

De laatste twee, bhava tanha en vibhava tanha hebben betrekking op het hechten aan meningen hetgeen afgeleid is van de twee extreme leerstellingen sassata ditthi en uccheda ditthi (inclusief natuurlijk alle overige leerstellingen). Het hechten aan dergelijke leerstellingen impliceert reeds het hechten aan meningen (ditthi). Waar een hechten is aan ideeën, dus ook aan leerstellingen, vormt een blokkade om onbevangen en helder gewaar te zijn; dan is er geen ruimte voor een nieuwe, frisse kijk op dingen. Daarom houdt dit hechten (upadana) onwetendheid (avijja) in stand. Het hechten aan de Leer van de Boeddha is hierin geen uitzondering. En 'Dhamma' verwijst niet alleen naar de Leer van de Boeddha, maar naar 'alle dingen', alle verschijningsvormen. Dit is welllicht de reden waarom de Boeddha ditthi en avijja in bovenstaande lijst van drie niet specifiek genoemd heeft.

Daarnaast heeft de Boeddha in zijn eerste toespraak bhava tanha en vibhava tanha wellicht benadrukt vanwege de sterke invloed die leerstellingen op mensen hebben omtrent hun denkwijze en gedrag. Daarbij komt dat leerstellingen over een 'zelf', geen einde aan zelfzuchtig kunnen maken maar dit juist intensiveren. Het draait immers allemaal om Het zelf wat 'de kern' genoemd kan worden van hechten aan meningen en onwetendheid. Dit zou nóg een reden kunnen zijn waarom de Boeddha ditthi en avijja niet nog eens extra aan de lijst van drie heeft toegevoegd.

Echter, wanneer iemand geen leerstelling omtrent een 'zelf' volgt of praktiseert, betekent dit niet dat er geen zelfzucht is of kan zijn. Daarom noemt de Boeddha ook kama tanha in de lijst. Iemand kan namelijk ook best vanuit zijn eigen persoonlijke standpunt dezelfde of soortgelijke opvattingen hebben of gewoon aan bepaalde ideeën hechten. Die ideeën kunnen geconditioneerd zijn door interne onwijze overwegingen (ayoniso manasikara) en/of geconditioneerd zijn door informatie die is opgedaan. Zo begrijpen veel mensen niet dat alle dingen de eigenschap verandering (viparinama) in zich dragen waardoor zij niet begrijpen dat zij juist daarom ook kunnen veranderen. Als je zegt: 'Je bent erg onrustig, dat is geen voordeel, maar een nadeel voor je', komt vaak een reactie zoals: 'Ja maar, dat is nu eenmaal de aard van het beestje', alsof er niks aan te doen is. Dit is ook een manier om Het zelf in stand te houden. Daarvoor is het niet noodzakelijk een 'leerstelling van een zelf' aan te hangen. Het excuus van 'de aard van het beestje' is evenzo goed hechten aan een mening dat door begeerte is geconditioneerd.

Veel mensen zijn (vanwege kama tanha) erg betrokken in de wereld. De een roept iets en de ander heeft daar ook weer z'n ideeën over. Meningen, opvattingen, ideeën; het zijn zaken waar mensen grote waarde aan toekennen. Mensen zijn zeer geïnteresseerd in meningen, hun eigen meningen en de meningen van anderen. En men grijpt zich vast aan wat de zintuigen streelt (kama). Zo ontstaat er een opeenstapeling van ideeën, het bos van ideeën, het oerwoud van ideeën. Dit is wat we toename (papañca) noemen waardoor mensen steeds verder van de realiteit raken. Dit is het verankerd raken in het geconditioneerde (sankhata).

De arahat daarentegen, houdt zich verre van zulke dingen. Hoewel hij fysiek middenin de wereld kan leven, raakt hij er mentaal niet in betrokken, laat staan verstrikt. Hij leeft onafhankelijk (anissito) en hij grijpt zich nergens in de wereld aan vast. Hij is zelfs niet eens gebonden aan de kennis die deel uitmaakt van het pad naar arahatschap (zie ñana bandhu). Daarnaast hecht hij daar zelf ook niet aan. Hij laat zich door niemand en niets meer conditioneren omdat hij het ongeconditioneerde (asankhata) heeft bereikt.

In M002 — Sabbasava Sutta — Alle bezoedelingen bijvoorbeeld, noemt de Boeddha alle vier de hoofdbezoedelingen. In tegenstelling tot D22.19 en S56-011 legt hij hier niet expliciet nadruk op de twee leerstellingen, maar op alle bezoedelingen in het algemeen. Hier is dan wel bhavasava opgenomen, maar dat is om de nadruk te leggen op het door willen gaan in het bestaan. De mensen van de wereld hechten erg aan geboorte (jati), verheugen zich daarin, zien dat als een feestelijkheid. Maar bhavasava herinnert mensen eraan dat geboorte de voorwaarde is voor ouderdom (jara), ziekte (vyadhi), dood (marana) etc., en dat zijn ongewenste toestanden. Bhavasava is er ook omdat de andere drie bezoedelingen er zijn.

• kamasava
• bhavasava
• ditthasava
• avijjasava

Zo zien we dat de verschillende termen elkaar niet uitsluiten met hier en daar een klein nuanceverschil. Deze bezoedelingen worden de hoofdbezoedelingen genoemd omdat ze invloed hebben op het gedrag van mensen. Echter, alle onheilzame (akusala) factoren worden bezoedelingen genoemd.

De Boeddha onderwijst dat bezoedelingen zich in drie lagen in de geest bevinden. Zie hiervoor anusaya.

Extra aanbevelingen