De Boeddha — Boeddhisme is compleet anders

Inhoudsopgave

Geen heiligen buiten deze Leer

Bevrijding is alleen mogelijk door inzicht

Geen plaats voor een goddelijke redder

Geen heiligen buiten deze Leer

De meeste mensen gaan er als vanzelfsprekend vanuit dat de grote wereldreligies allemaal op hetzelfde neerkomen. Maar niets is minder waar. Zoals bij alles, zal een beetje onderzoek naar de feiten al snel een compleet andere indruk achterlaten. Om het wel heel makkelijk te maken, kunnen we ook meteen met de deur in huis vallen en een rechtstreekse verklaring van de Boeddha zelf aanhalen.

Dit is het antwoord op de vraag van de zwerver Subhadda die de Boeddha vroeg of alle beroemde leraren tot de realiteit waren ontwaakt.

Dit is echter niet de enige keer dat de Boeddha heeft verklaard dat er geen heiligen in die religies zijn waar het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga) ontbreekt. Voor hen die de Leer goed kennen, is dat heel logisch. Maar voor hen die de essentie van de Leer niet kennen, roept dit natuurlijk vraagtekens op. Daarom volgt er zo meteen wat nadere uitleg, wat niet automatisch betekent dat het dan wel duidelijk is.

Bevrijding is alleen mogelijk door inzicht

Een erg belangrijke kern in de boeddhistische Leer is, dat de Boeddha in zijn verlichting drie kenmerken heeft ontdekt die alle mentale en fysieke verschijnselen gemeen hebben.

Alles wat de aard van opkomen in zich heeft, heeft ook de aard van vergaan in zich. Zodra iets opkomt, treedt het proces van verval al in werking. Daarom worden alle verschijningsvormen, alle dingen in het bestaan, gekenmerkt door deze drie eigenschappen:

• De eerste eigenschap is dat alle dingen vergankelijk zijn.
• Omdat dingen vergankelijk zijn, zijn dingen onvolmaakt en onbevredigend van aard en daarom in essentie beladen met lijden. Dit is de tweede eigenschap.
• De derde eigenschap is, dat alle dingen veranderen. Alles is zonder een 'zelf', zonder enige vaste kern. Er is geen enkel fenomeen in het hele universum dat twee momenten hetzelfde blijft. Dit is de derde eigenschap die alle dingen gemeen hebben.

De ware aard van dingen ligt besloten in deze drie kenmerken. Wanneer wij deze kenmerken niet begrijpen, is er geen waar inzicht, geen ware wijsheid, die nodig is voor de bevrijding van lijden. De menselijke geest is vol bezoedelingen die eerst verwijderd moeten worden voordat een diepgaand inzicht kan groeien. Maar het zuiveren van de eigen geest kan alleen door zelfcultivering, door de juiste training en de juiste instructies.

Zie ook

• Ti lakkhana — De drie kenmerken van het bestaan

Geen plaats voor een goddelijke redder

De drie kenmerken worden door geen enkele godheid verkondigd, ook niet door zijn afgezant. Het is alleen een Boeddha die de drie karaktereigenschappen verkondigt. Daarom kan de boodschap van geen enkele godheid ons bevrijding van lijden schenken. Wijzelf moeten het werk doen om tot deze realiteit te ontwaken.

De drie kenmerken ondersteunen de Vier Edele Waarheden (cattari ariya sacca) die het fundament zijn van het gehele boeddhistische systeem, dus ook het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga), het trainingssysteem dat door de Boeddha is opgezet.

De Boeddha is niet een god of een afgezant van een god, maar een mens. Wel een heel bijzondere mens. Vele levens had hij nodig om een Pad te herontdekken dat naar het ophouden van lijden voert. Het is hetzelfde Pad dat ook andere Boeddha's ontdekten die hem voorgingen. Dit Pad is het boeddhistische trainingssysteem dat een boeddhist praktiseert. Want wij moeten zelf oefenen als we het doel (Nibbana) willen bereiken. De Boeddha kan alleen maar wijzen. Zijn Leer zien we louter als een vlot waarmee je de overkant kunt bereiken, de kust van veiligheid, vrijheid en bevrijding van lijden. Er is dus ook geen hechten aan zijn leerstelling. Als de 'overkant' bereikt is, heeft het 'vlot' haar dienst bewezen en kunnen we het weggooien.

Om bevrijding van lijden te realiseren, moeten wij zelf ontdekken wat de Boeddha ontdekt heeft. Hij wees er steeds op dat elk mens het potentieel in zich heeft om verlichting te bereiken. Daarmee heeft hij de mens boven elke godheid geplaatst. Een boodschap van welke godheid dan ook, kan ons geen bevrijding van lijden schenken. En een scheppingsverhaal heeft in het boeddhisme al helemaal geen plaats. Boeddhisme is geen verzinsel, maar een ontdekking.

Het volgende vers uit de Dhammapada geeft duidelijk aan dat het helemaal aan ons zelf is:

In het boeddhisme is er geen plaats voor een goddelijke schepper of een wezen waarvan wij afhankelijk zijn voor onze bevrijding of geluk. De bewering dat er een goddelijke schepper is, is volgens de boeddhistische gedachtegang gebaseerd op een verkeerd inzicht in de ware aard van dingen (de drie kenmerken). De Boeddha heeft religies waarin een goddelijke macht de scepter zwaait, krachtig verworpen.

Verder zorgt een geloof in een goddelijke schepper ervoor dat men de eigen verantwoordelijkheid naast zich neerlegt. Een schepper bepaalt ook je lot, hetgeen mensen inactief maakt ten opzichten van het nastreven van een deugdzaam leven. Als alles de 'wil van een god is', dan begrijp je niet dat je eigen wilshandelingen gevolgen hebben, dus heeft het ook geen enkele zin om een deugdzaam leven te leiden... Maar de Boeddha benadrukte steeds dat wijzelf de volledige verantwoordelijkheid hebben in alles wat we doen en nalaten en ons niet afhankelijk moeten opstellen van externe hulp. 'Iemand is zijn eigen redder", zei hij (Atta hi attano natho).

Uit de Dhammapada:

Zie ook

• A03-061 — Tittha Sutta — Dwaalleren

Eindnoten

^[1] Voor de graden van heiligheid, zie ariya puggala.