Zelfvertrouwen

Inhoudsopgave

Zelfvertrouwen, begrip en eigen ervaring

Een bedrieglijk zelfvertrouwen

Beperkingen en tekortkomingen zien

Zelfvertrouwen, begrip en eigen ervaring

Het Pali woord saddha betekent 'geloof' wat in deze gelijk is aan zelfvertrouwen. Eenvoudig verwoord komt zelfvertrouwen erop neer dat je 'jezelf vertrouwt', je 'in jezelf gelooft'. Dit wil zeggen dat wat de vijf fysieke zintuigpoorten en de mentale zintuigpoort passeert, heel zuiver en puur is. Dan functioneert de geest zoals die (uiteindelijk) hoort te functioneren. Dit functioneren van de geest gebeurt aan de hand van een eigen ervaring. Die eigen ervaring is waar juist begrip (samma ditthi) haar fundament heeft. Het fundament dat nodig is voor de realisering van de beëindiging van alle lijden. Zonder juist begrip is er geen veiligheid (khemam), maar gevaar (adinava).

De onontwikkelde, niet getrainde geest, is vol listen en misleidingen. Hij kent talloze verdraaiingen (vipallasa) zoals de verdraaiing van waarnemingen, van bewustzijn, van meningen. Deze verdraaiingen vormen een ware hindernis voor realistisch inzicht. Ze zijn de basis van talloze moeilijkheden, problemen, zorgen, verdriet, kortom: lijden (dukkha).

Twijfel (vicikiccha) ontstaat doorgaans door een gebrek aan de juiste informatie, een gebrek aan kennis of door verdraaiingen. Een gezonde scepsis, echter, is prima omdat het kan leiden tot nader onderzoek naar realiteit waardoor twijfel weggenomen kan worden. Wanneer de juiste informatie door de zintuigpoorten komt, verdwijnt twijfel volledig.

Een bedrieglijk zelfvertrouwen

Het kan ook zijn dat er géén twijfel is omdat twijfel overheerst kan worden door een andere factor, namelijk arrogantie (mana). De arrogante geest is begoocheld (moha) omdat die zichzelf wijsmaakt dat hij het juiste inzicht heeft, stevig aan zijn opvatting kleeft en daar vanwege z'n eigen misleiding niet aan twijfelt. Hij kan persoonlijke opvattingen (ditthi) en realistisch inzicht (vipassana) niet van elkaar onderscheiden. De arrogante, starre geest, gaat niet op ontdekkingsreis en zal daarom genoegen nemen met z'n eigen, zelfgecreëerde wereld. Het is de geest die niet wil weten en afkerig (patigha) is om het goede, om het juiste te doen wat nodig is om innerlijke vrijheid te realiseren. Het is de geest die het pad ernaar toe blokkeert. Want arrogantie is niet het fundament dat nodig is voor de realisering van waar inzicht en de beëindiging van lijden.

Beperkingen en tekortkomingen zien

Maar de geest die eerlijk naar zichzelf kan kijken en z'n eigen beperkingen en tekortkomingen wil zien en onderkent, zal ze op den duur allemaal overwinnen (jinati). Door ze te zien en ze te erkennen is een krachtiger wapen dan de beperkingen en tekortkomingen zelf. Want wanneer je jezelf traint in objectief gewaarzijn (vijañana) leer je ze kennen. In het echte kennen leer je het nadelige en de destructieve energie ervan te zien. Daarom lost dit echte kennen, dit objectief gewaarzijn, alle problemen op. Het is dit gewaarzijn waardoor onvoordelige dingen als vanzelf en op een natuurlijke wijze worden verlaten.

De geest is zeer snel en daarom in al z'n complexe hoedanigheden erg sluw en erg misleidend. Dit zijn voldoende goed gegronde redenen om hem te trainen, om hem te beteugelen. Wees daarom gelukkig dat die mogelijkheid binnen handbereik is.