Vergaren

Inhoudsopgave

Algemeen en tegenwoordig

Mentaal

Wilshandelingen

Is boeddhisme leren ook vergaren?

Leer je hoofd leegmaken

Extra aanbevelingen

Vergaren oftewel verzamelen heeft, vanuit boeddhistisch perspectief gezien, een vrij ruime betekenis. Het heeft alles te maken met vastgrijpen, begeerte (tanha). De essentiële basis voor het vergaren vormt de zintuiglijkheid (kama).

Hierna is het vergaren in een paar verschillende perspectieven uitgelegd. Daarna volgt een advies hoe je op een verstandige manier gerust en veilig kunt studeren zonder dat 'je hoofd overloopt' en juist leeg kunt maken.

Algemeen en tegenwoordig

Wat voor de meeste mensen van tegenwoordig het duidelijkst herkenbaar zal zijn, is het overmatig en extreem gebruik maken van sociaal media. Verslaafd zijn aan berichten, wat dan 'sociaal contact' wordt genoemd. Ook het afstruinen van vele websites of andere vormen van nodeloze informatie is zeer schadelijk. Hierdoor bouwen mensen muren om zich heen. Doordat mensen zichzelf voeden (ahara) met (vaak) nutteloze informatie die kant noch wal raakt, raakt de ware zin van het echte leven, het echte contact, compleet verloren. Mensen kunnen fysiek gezien al heel moeilijk alleen zijn, laat staan mentaal^[1]. De rusteloze geest wil steeds bezig zijn, onderhoudend zijn.

Mentaal

Het vergaren betreft ook het reageren en het vasthouden van gedachtenprocessen, mentale associaties, je belasten met het verleden en het heden etc. Ook jezelf belasten met kennis en daar stevig aan vastgrijpen, is vergaren. Burn-out, depressie e.d. liggen dan op de loer. Het westen heeft heel veel verschillende benamingen uitgevonden, maar vanuit boeddhistisch perspectief gezien is er kortgezegd 'iets dat moet gebeuren'. Namelijk een goede training in loslaten. Je leest het verderop.

Zo wordt het vergaren vergeleken met een nomadenfamilie die al hun spullen bij elkaar rapen en op hun kamelen stapelen wanneer ze op het punt staan naar een andere locatie te vertrekken. Bewustzijn (viññana) heeft de neiging te 'kleven' aan mentale objecten. Net zoals een nomadenvolk dat al hun spullen met zich meesjouwt van de ene locatie naar de andere, zo ook is bewustzijn belast met allerlei dingen. Bewustzijn is eigenlijk een grote 'vergaarbak'. En als die 'vergaarbak' niet onder controle gehouden wordt, loopt hij over.

Het is niet louter een mentaal fenomeen, want wat in ons is manifesteert zich aan de buitenkant. Sommige mensen, bijvoorbeeld, zetten hun huis erg vol spullen. Sommigen zijn er zo extreem in dat er nauwelijks plek is waar je nog kunt lopen. Een propvolle kamer verwijst meestal naar een propvolle geest. De manier waarop iemand op een fanatieke en leuke manier postzegels verzamelt, valt onder een heel andere noemer! Daar hoeft niets mis mee te zijn.

Wilshandelingen

Overdenk eens het volgende: 'Als ik m'n zintuigen niet onder controle heb, gaat het dan de goede of de verkeerde kant op met me?' Gezien het feit dat het makkelijk is om de zintuigen niet onder controle te hebben, gaat het vanzelf de verkeerde kant op… Daar is geen enkele inspanning voor nodig, daar hoef je helemaal niets voor te doen.

Zoals gezegd vormt de essentiële basis voor het vergaren de zintuiglijkheid (kama). Wanneer de zintuigen niet onder controle zijn, maken we kamma. Kort gezegd: dan voeren we wilshandelingen (kamma) uit die gevolgen (vipaka) hebben. Zowel het kamma als de vipaka is hetgeen we vergaren en dat is een ballast voor ons (zie ook upadhi).

Onheilzame wilshandelingen (akusala cetana) vormen een zeer grote ballast voor de mens. Maar ook heilzame wilshandelingen (kusala cetana) hebben gevolgen en zijn daarom ook een ballast. De Boeddha leert dat verdienstelijke daden (puñña) goede consequenties hebben. Echter, kamma wordt vooral gegenereerd vanwege de begeerte (een bezoedeling (kilesa)) achter de handeling. Wanneer je opzettelijk goede daden doet om er iets voor terug te krijgen, dan is dat begeerte, dus kamma.

Wat het 'goede' gevolg dan ook is, het is nog steeds een geconditioneerde (sankhata) staat, en dus uiteindelijk lijden (dukkha). De Boeddha legt heel gedetailleerd uit dat, ondanks dat er juist begrip (samma ditthi) aanwezig is, toch nog bezoedelingen kunnen zijn. Het volledige juiste begrip echter, het uiteindelijke inzicht, is vrij van elke bezoedeling. Dan doe je niet meer iets om er iets voor terug te krijgen. De actie komt dan uit een spontane, niet-vooropgezette geest (asankharika citta).

M117 — Maha Cattarisaka Sutta — De belangrijke veertig

Dit is wellicht nog moeilijk voor je om te begrijpen: vergaren leidt naar bestaan omdat het 'de kiemen die het bestaan veroorzaken' (nirupadhi) in zich draagt.

Uit de Dhammapada:

Is boeddhisme leren ook vergaren?

Ook voor mensen die het boeddhisme bestuderen kan er sprake zijn van vergaren. Vooral als er in zekere mate dwangmatigheid is. Stel dat je heel graag wilt leren wat de Boeddha heeft onderwezen. Je bent iemand die 'het naadje van de kous' wilt weten. De Dhamma in detail kennen is natuurlijk niks mis mee en heel erg nobel. Degene die de Dhamma niet kent zal het doel — Nibbana — niet bereiken, dat is zeker. Maar de Dhamma kennen alleen, voldoet niet. Vergeet niet dat het kennen van de Dhamma slechts een zaak van het hoofd is, maar het is essentieel dat de Dhamma in je hart ontwikkelt.

Wanneer je jezelf oplegt dat je allerlei onderwerpen en rijtjes snel en in korte tijd van buiten moet kennen, is er een dwangmatigheid. Dit is een begeerte naar weten, wat in werkelijkheid 'bang zijn om iets niet te weten' is. Dwangmatigheid is gelijk aan begeerte en is nooit goed, altijd onnatuurlijk en werkt alleen maar tegen. Er is dan wel een belangrijke connectie tussen het hoofd en Het hart, maar als het hoofd het verkeerd aanpakt, kan het hart niet of niet optimaal ontwikkelen.

Leer je hoofd leegmaken

Nogmaals, het is heel goed om de Dhamma te leren. Want als je het goed doet zal je hoofd niet overlopen, maar juist leger worden.

Laat je niet wijsmaken dat elke vorm van informatie tot je nemen onder 'vergaren' valt of dat informatie niet goed voor je is. Er is weldegelijk belangrijke info. Je moet gewoon leren hoe je erin dient te staan in het opnemen van info.

Leg jezelf niks op en sta er voortdurend vrij in. Ga niet van plannenmakerij uit in de zin van 'ik moet dit en dat kennen/doornemen etc.' alsof het een probleem is als je iets niet weet. Verbind er geen tijdsbestek aan. Dwangmatigheid werkt niet en gaat je tegenstaan. Geef jezelf alle ruimte om te leren en zorg ervoor dat het altijd leuk is. Wees een beetje als een kleuter in een zandbak: die maakt zich ook nergens druk om en z'n hartje leert toch meer dan je zou denken. Waar je dus op moet letten is, dat je niet gefixeerd raakt omdat je daardoor juist het doel mist.

De Boeddha leert de De middenweg wat inhoudt dat je extremen dient te vermijden. Voor wat de studie en de beoefening betreft dient er altijd de juiste inspanning (energie) aangewend te worden. Onze vermogens (bala) moeten goed in evenwicht gehouden worden (zie indriya samatta). Anders raak je gefixeerd op een punt waardoor je belangrijke zaken niet ziet en je je doel mist. Fixatie zorgt voor een uitsluiting van hetgeen eromheen is.

Om een begin te maken om te leren niet te vergaren, is het goed om zo nu en dan op de ademhaling te mediteren. Zie De basis van meditatie. Dan kun je ook langzaamaan stapjes zetten om hier en daar eens wat te lezen in de sectie Inzicht meditatie. In die sectie leer je het vergaren te voorkomen zodat de weg naar innerlijke vrijheid vrijgemaakt wordt.

Dit is informatie die ontzettend belangrijk voor je is, omdat je hiermee de manier leert zien die de deur naar jouw innerlijke vrijheid opent.

Extra aanbevelingen

Eindnoten

^[1] Lees eens Eenzaamheid of alleen zijn.

^[2] Dit is juist begrip van werelds (lokiya) niveau, een verdienstelijke factor die bijdraagt tot een gunstige wedergeboorte, maar die op zichzelf niet kan leiden tot een transcendentie van het geconditioneerde bestaan.