Conditionering, wat is dat?

Inhoudsopgave

Gewoonte- en gedachtenpatronen

Indachtigheid — het kardinaal startpunt voor alle goede dingen

De positieve invloed van indachtigheid

Worden of zijn?

Geen vastgeroeste ideeën

Echt genieten

Gelukkig leven zonder haat

Een leven vol geluk en veel positiefs

Gewoonte- en gedachtenpatronen

Conditionering kan gezien worden vanuit verschillende perspectieven, maar het heeft alles te maken met gewoonte- en gedachtenpatronen. Het kan zowel een positief als een negatief effect hebben. Wanneer je bijvoorbeeld elke dag vroeg opstaat om naar je werk of naar school te gaan, raak je er op den duur aan gewend waardoor het minder moeite kost om vroeg op te staan. Als je altijd eerst goed naar links en naar rechts kijkt voordat je een kruising oversteekt, gaat dat op een gegeven moment vanzelf, in de goede zin van het woord, een gewoontepatroon worden doordat je dit jezelf hebt aangeleerd. Echter, wanneer je niet goed oplet wordt dat net zo goed een gewoontepatroon, maar dan in een nadelige vorm. Dan gaat het vanzelf een keer fout. Wat je steeds blijft herhalen wordt een gewoontepatroon, een conditionering.

We zien dus dat het twee kanten op kan gaan en dat er een cruciale factor is die allesbepalend is of het de goede of de verkeerde kant op gaat, namelijk de aan- of afwezigheid van oplettendheid oftewel indachtigheid.

Conditionering is van een bepaalde conditie uitgaan, van een toestand, van een idee uitgaan, etc. Dit is weer afhankelijk van hoe zeer je aan die conditie gehecht bent. Dit hechten wordt weer veroorzaakt door begeerte (het blijven kleven) aan die conditie dat gepaard gaat met onwetendheid (dingen hebben meerdere oorzaken). Dit alles zorgt voor een conditie die een voorwaarde is voor wat daarna komt, hoe die conditie zal zijn. Er is dus steeds een conditionerend 'ding' en een geconditioneerd 'ding'. Het geconditioneerde ding, toestand of verschijnsel, vormt ook weer een voorwaarde om de conditionering op die wijze, in die richting, voort te zetten. Wanneer je bijvoorbeeld vaak onoplettend bent, zal je mentale slaap dieper worden en je wereld kleiner. Ben je daarentegen juist vaak oplettend, dan zal je helderder van geest worden waardoor je wereld zich verruimt.

Indachtigheid — het kardinaal startpunt voor alle goede dingen

Wanneer je oplettend of indachtig bent, is je geest fris en helder. Dan ervaar je zowel je inwendige als de uitwendige wereld steeds opnieuw. De reden waarom dit zo werkt is, dat indachtigheid een voorwaarde is om wijsheid te laten groeien. In wijsheid wordt de ware aard van dingen in hun ware perspectief gezien, namelijk dat alle dingen vergankelijk zijn, dat er niets is dat vastgehouden of in stand gehouden kan worden. Dus ook niet een conditie. Want het leven of het bestaan is niet statisch, maar dynamisch. Ware wijsheid is daarom het intuïtief werkende inzicht waarin er geen vastklampen, geen hechten is aan wat dan ook. Daarom leidt indachtigheid ertoe dat je de wereld steeds opnieuw zult bekijken en beleven. Het intuïtief inzicht zorgt ervoor dat je het oude niet vasthoudt, want waar het oude is, daar kan het nieuwe niet zijn. Dat zou in strijd zijn met ware wijsheid oftewel inzicht.

Zo zien we dat indachtigheid een cruciale factor is die ons alleen maar veel voordeel brengt. Indachtigheid is daarom het kardinale startpunt voor alle goede dingen.

De positieve invloed van indachtigheid

Vanuit het boeddhistisch perspectief zeggen we dat mensen in een diepe mentale slaap zijn vanwege onoplettendheid die conditionering in de hand werkt. Oplettendheid maakt iemand alert, maar indachtigheid impliceert meer dan alleen oplettendheid. Het betekent ook het overdenken van essentiële zaken die leiden tot verlichting, maar dat ligt niet binnen het gebied van dit artikel. Laten we daarom enkele eenvoudige voorbeelden bekijken van hoe indachtigheid (negatieve) conditionering voorkomt en een positief effect heeft op ons leven.

Worden of zijn?

Houd je er een manier van denken en doen op na, louter omdat anderen ook zo denken en doen? Zo conformeer je jezelf aan de wereld. Hoe kun je zo jezelf zijn? Dit is het proces van worden, maar het is beter om te zijn. Hoe doe je dat? Het is heel eenvoudig: niet meer worden. De keuze is aan jouw of je jezelf wel of niet op sleeptouw laat nemen. Door de juiste beoefening van indachtigheid zul je steeds vaker intuïtief de keuze maken om te zijn, i.p.v. om steeds te worden. Dit is de weg om een gelukkig mens te zijn. Daarom doet boeddhisme niet aan conformisme.

Geen vastgeroeste ideeën

Als je ergens een idee over hebt, zie je dat dan ook daadwerkelijk als een idee? Hoe meer gehechtheid er is aan een idee, hoe minder je kan openstaan voor andere ideeën hetgeen een beperking impliceert en dus vernauwend werkt. Wanneer je een idee hebt om je tuin in te richten, is dat naar jouw mening dan het enige mogelijke concept? Als je dat concept kan loslaten, ontstaat de mogelijkheid om meer concepten voor je tuinontwerp te maken. Daaruit kan je dan ook met een geest die vrijer is het beste eruit kiezen met als gevolg een beter resultaat. Een idee kan dus leiden naar iets positiefs, maar alleen op voorwaarde dat je het kunt loslaten. Op voorwaarde van geen begeerte, het niet hechten eraan.

Wanneer wordt vastgehouden aan een idee, hoe eerder dat idee voor waar en werkelijk wordt aangezien, terwijl het in werkelijkheid slechts een idee is. Conditionering laat een idee groeien vanwege het hechten eraan. Er zullen meer ideeën ontstaan die elkaar allemaal voeden (ook van andere mensen waardoor hele complottheorieën ontstaan). Zo groeit een idee al snel uit tot een combinatie van ideeën, en bij veel mensen zelfs tot een bos van ideeën, een oerwoud van ideeën waardoor de werkelijkheid niet meer gezien kan worden.

Wanneer echter indachtigheid beoefend wordt, wordt niet van het geconditioneerde uitgegaan, maar van het ongeconditioneerde waarin een loslaten is, waarin geen conformisme is. Hierin krijgen reeds vastgeroeste ideeën geen ruimte, en een idee geen ruimte om vast te roesten. Alleen zo kun je steeds opnieuw zijn. Dit is de wijze waarop een realistische kijk op dingen verkregen wordt en je een gelukkig mens kunt zijn.

Echt genieten

In principe is het allemaal erg eenvoudig. Wanneer je een boswandeling maakt, kan je daar van genieten. Maar als je diezelfde boswandeling vaak maakt zonder dat je indachtig bent, gaat het nieuwe er al gauw van af. Op den duur geniet je er niet echt meer van. Maar als je indachtig bent, sta je er altijd opnieuw in en wordt de wandeling geen sleur vanwege gedachte- en gewoontepatronen. Indachtigheid betekent ook het op een verstandige manier nadenken. Bijvoorbeeld: 'zal ik de wandeling eens in de tegenovergestelde richting lopen dan de gewoonlijke richting die ik altijd neem', of 'een wandeling op een geheel andere locatie is ook een mooie optie'. Alleen al het op deze manier eenvoudig nadenken, kan al een heel ander en positief ligt geven in je leven. Op deze manier kan je werkelijk van alles opnieuw genieten omdat je ervaring niet het oude in zich draagt en altijd fris en nieuw is.

Gelukkig leven zonder haat

Wanneer iemand je iets heeft aangedaan, is het voor gewone mensen voor de hand liggend dat er haat in de geest ontstaat. Ook dat is een conditie. Wanneer je het vasthoudt wordt het een voorwaarde voor meerdere toestanden: je kan er slecht door nadenken, je slaapt er slecht door, het maakt je lelijk, en het is een ongelukkige staat van de geest. Maar als je van die gewoonte afstapt, leidt dat tot geluk.

Zo zien we dat indachtigheid leidt tot een leven vol geluk en veel positiefs. Door de beoefening van indachtigheid leer je jezelf om in het hier en nu te leven. Daarin is er geen behoefte aan het verleden of de toekomst omdat het heden altijd fris en nieuw is. Het is het heden waarin uiteindelijk het echte leven zich afspeelt.

Het uiteindelijke doel in het boeddhisme is niet het geconditioneerde, maar het ongeconditioneerde hetgeen Nibbana is.

Uit de Dhammapada.

Een leven vol geluk en veel positiefs

Indachtigheid maakt een einde aan gewoonte- en gedachtepatronen, aan geconditioneerdheid. Het is het ontwaken uit een diepe mentale slaap en het biedt je de mogelijkheid om steeds opnieuw en fris in het leven te staan. Het verruimt je mogelijkheden en kansen in elk opzicht. Hoewel dit artikel slechts een paar voorbeelden zijn, is de werkelijke waarde van indachtigheid vele malen groter. Kortgezegd helpt het je om het voor jezelf (en voor anderen) makkelijker of idealer te maken, terwijl de mentale slaap het lijden groter maakt. Indachtigheid verkleind het lijden en is zelfs het cruciale startpunt om het geheel te elimineren.