In de stroom treden

Inhoudsopgave

Inleiding

Van wereldling tot edele discipel

Voorwaarden voor het in de stroom treden

Kenmerkende kwaliteiten van een in de stroom getredene

Extra aanbevelingen

Inleiding

Het in de stroom treden betekent dat iemand zich in een stroom bevindt die naar het uiteindelijke doel leidt. Er zijn voorwaarden voor het in de stroom treden en er zijn kenmerken van iemand die in de stroom getreden is. Wees altijd kritisch en onderzoekend. Zorg dat je de ware Dhamma kent. Alleen dan zul je de reis maken die start op het niveau van een gewone wereldling en eindigt bij een edele discipel.

Op deze pagina worden de beginselen in eenvoudige bewoording uitgelegd.

Van wereldling tot edele discipel

De wereldling (puthujjana) is een persoon die niet één van de bovenwereldse paden (lokuttara magga) bereikt heeft. Zijn begrip is nog niet van dien aard dat de wet van kamma hem duidelijk voor de geest daagt, dat daden gevolgen hebben. Dit is omdat de eigen ervaring (dat goede daden goede gevolgen hebben) ontbreekt. De drie kenmerken (ti lakkhana) van het bestaan zijn hem al helemaal verre van helder. Dit zijn allemaal dingen 'van een heel andere wereld' dan de wereld waaraan de wereldling gehecht is. De kloof tussen de wereldling en de edele leerling (ariyasavaka) is best groot.

Maar in wie de drijfveer aanwezig is om zichzelf te overwinnen, in die zin dat die persoon gewillig is om te leren en de eigen tekortkomingen onder ogen wil zien, zal al zijn handelingen, spraak en gedachten op een eerlijke wijze beschouwen. Zo tilt hij zijn eigen menswaardigheid naar een hoger niveau dat tot een groot geluk zal leiden en een radicale verandering in zijn leven teweeg zal brengen.

Uit de Dhammapada:

Door een kritische zelfreflectie ontstaat er langzaam maar zeker een duidelijker begrip van oorzaak en gevolg en een gevoel van eigen verantwoordelijkheid dat sterk verbonden is met het goede doen en het verkeerde nalaten. Hier is het eerste niveau van wijsheid bereikt. Vanwege dit begrip zal onze wereldling zich gaan toeleggen op de training in moraliteit oftewel deugdzaamheid.

Uit de Dhammapada:

Door de training in deugdzaamheid zal een persoon zelf de gevolgen van goede daden ervaren. Die eigen ervaring is altijd de cruciale aanzet tot een serieuzer en dus contemplatiever leven. Dit is hoe de mentale training van onze wereldling aanvangt.

Terwijl de mentale training gestaag vorm aanneemt, zal zijn wijsheid toenemen. Zijn geest wordt breder en dieper, net zoals een rivier die steeds breder en dieper wordt naarmate hij zijn thuisbasis bereikt, de zee. De reeks van oorzaken en gevolgen van alle fenomenen, dus ook van daden en gevolgen, worden steeds duidelijker als universele feiten herkend (samjañana). Langzaamaan ontstaat er een inzicht dat Het zelf, het 'ik' illusionair is en op alle fronten heeft dwarsgelegen en moeilijkheden veroorzaakte.

Door zijn mentale training bereikt onze wereldling op een gegeven moment een dermate diep inzicht dat de drie kenmerken (ti lakkhana) hem duidelijker worden. Het is het eerste kenmerk, dat van vergankelijkheid (aniccata) dat hij als eerste in redelijke mate begrijpt, al is het een conceptueel (anubodha ñana) begrijpen. Dit zorgt voor een belangrijke aansporing. Nu begint het tweede niveau van wijsheid te dagen, maar het is nog niet volledig.

Langzaam maar zeker wordt zijn geest universeler en is hij in staat steeds vaker, en in alle omstandigheden, 'door dingen heen te kijken' omdat de drie kenmerken hem beter beginnen te dagen. Niet alleen conceptueel, maar ook steeds vaker middels intuïtief inzicht. Zo worden dingen niet meer als afzonderlijke en op zichzelf bestaande fenomenen gezien. De geest is nu minder verdeeld en komt steeds meer tot eenheid (ekaggata) omdat het idee van 'ik' afneemt (attanuditthimuhacca). Dit heeft hij bereikt omdat hij de Dhamma goed kent en weet hoe hij mentaal in het leven dient te staan. Hij is een echte Dhammanuvatti.

En zo gaat de weg van een gewoon mens, de wereldling (puthujjana), over in de weg van een edel mens, de edele leerling (ariyasavaka). Hiermee is de eerste graad van edele personen (ariya puggala) bereikt. Het zelf dat zo listig was om de aantrekkingskracht van het bestaan (bhava) ontelbare levens in stand te houden, is nu doorgrond en heeft daarmee die aantrekkingskracht verloren. Het geloof oftewel het vertrouwen (saddha) in de Boeddha en daarmee het begrip omtrent de Dhamma is stabieler dan ooit. Het zet onze — inmiddels edele leerling — nóg meer aan in het streven naar het einddoel. Dat is omdat er een gevoel van urgentie (samvega) is ontstaan en het gevaar (adinava) van worden (bhava) wordt gezien. De urgentie en het zien van gevaar is geboren uit begrip (samma ditthi). En Mara, de misleider, ziet met lede ogen aan hoe zijn listen doorgrond worden.

De edele leerling van de eerste graad heeft zichzelf van drie banden, die hem aan lijden bonden, bevrijdt. Er is niemand waarvan hij afhankelijk (nissito) was om die (gedeeltelijke) bevrijding van lijden mogelijk te maken want het is een weg die hij door eigen inspanning (padhana) zelf moest begaan (ekayana). Hij heeft slechts de instructies van een uitmuntend Leraar opgevolgd omdat hij daar vertrouwen (saddha) in had. Dit was geen blindelings geloof, geen blindelings volgen, maar een vertrouwen dat ontstaan is uit een diepgaand en kritisch onderzoek naar realiteit (dhamma vicaya).

Maar hij heeft zijn doel nog niet bereikt want er zijn nog zeven banden waarvan hij zichzelf moet bevrijden. Dus zet hij zijn training in het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga) voort. Wanneer de resterende zeven banden zijn doorgekapt, zal volledige bevrijding een feit zijn. Dan zullen de drie kenmerken (ti lakkhana) altijd en overal niet alleen gezien worden, maar ook door en door begrepen (sampajañña) worden. Vanwege deze helderheid van bewustzijn is er niets meer in de wereld waaraan hij zich nog vastgrijpt. Het niet vastgrijpen is zijn verzaking (nekkhamma). Deze onafhankelijkheid (anissito) is zijn bevrijding (vimutti).

Onze edele leerling (ariyasavaka) was voorheen een gewoon mens (puthujjana), iemand die niet in de stroom was getreden en eindeloos moest rondzwerven in samsara. Maar dit betekende niet dat hij geen goede leerling kon zijn. Door vastberadenheid, door ijver, bereikte hij de eerste graad en werd hij een bijzonder mens, een edele leerling (ariyasavaka), een echte Dhammanuvatti. Na het doorkappen van alle tien banden die hem aan het lijden bonden, wordt hij geen leerling meer genoemd (asekha) omdat hij volleerd is. Hij is wel nog steeds een edele discipel van de Boeddha.

Door het niet begrijpen was het een eeuwig durende rondzwerving (samsara), maar nu is de bouwer van dit huis (gahakarakam) gezien!

Voorwaarden voor het in de stroom treden

Er zijn vier voorwaarden (sotapattiyanga) om het pad van het in de stroom treden (sotapatti magga) te realiseren.

• Gezelschap van goede mensen (sappurisa samseva).
• Het leren van de Dhamma (pariyatti).
• Wijze overwegingen (yoniso manasikara).
• In overeenstemming met de Dhamma leven/beoefenen (patipatti).

Voor meer, zie sotapattiyanga.

Kenmerkende kwaliteiten van een in de stroom getredene

Er zijn vier kenmerkende kwaliteiten (sotapannassa angani) van een in de stroom getredene (sotapanna).

• Onwrikbaar geloof in de Boeddha.
• Onwrikbaar geloof in de Dhamma.
• Onwrikbaar geloof in de Sangha.
• Perfecte moraliteit (de vijf regels (pañca sila) van moreel gedrag perfect naleven).

Voor meer, zie sotapannassa angani.

Extra aanbevelingen