Hoop, verlangen en angst

Inhoudsopgave

Verstandig nadenken

Echt geluk bereik je niet door te hopen

De arahat

Verstandig nadenken

Op de weg naar inzicht is het belangrijk om verstandig na te denken (yoniso manasikara) over essentiële dingen in het leven. Eén van die dingen is of dingen op zichzelf staan. Met andere woorden: of er één oorzaak van het ontstaan van dingen is of dat er meerdere oorzaken zijn.

Door het gebruik van woorden en denkbeelden hebben we snel de neiging dingen als apart en los van elkaar te zien. Ik zal je een voorbeeld geven. Wees indachtig en denk er goed over na.

Hopen is het verlangen hebben naar iets. Dit verlangen kan zowel heilzaam (kusala) als onheilzaam (akusala) zijn (zie de uitleg bij chanda). Ik zeg dus niet dat 'hopen op' per definitie goed of verkeerd is. Maar het is belangrijk goed te begrijpen wat het is en hoe het werkt.

Met 'subtiel' bedoel ik dat het een kleine vorm van hoop kan zijn wat verraderlijk kan zijn. En wanneer iets een verkeerde 'richting' op gaat of een verkeerde 'methode' is, zal lijden toenemen. Wanneer verlangens niet ingetoomd worden, als De middenweg niet gezien wordt, wordt de hoop vanzelf groter dus ook de angst. Dit kan door zowel verlangens (chanda) in het algemeen als door zintuiglijke verlangens (kamacchanda).

'Actief' betekent dat het werkende is, dat het in de geest aanwezig is, hoe subtiel dan ook. Iets wat subtiel is, is moeilijker te zien. En áls het gezien wordt, dient het met het oog van wijsheid gezien te worden zodat de werkelijke betekenis ervan duidelijk wordt.

Met 'angst is de pijn van lijden' bedoel ik dat angst de manifestatie is van lijden. In de kern zijn dingen lijden. Die kern van hoe dingen zijn, wordt door de meeste mensen niet gezien, maar wel vaak ervaren als angst.

Echt geluk bereik je niet door te hopen

Het gaat er niet om dat je het woord 'hoop' maar beter niet kunt gebruiken, maar dat je de werkelijke betekenis erachter begrijpt. De wens hebben om gelukkig te zijn is erg belangrijk, maar als je de weg ernaar toe niet bewandeld, kun je hopen zoveel je wilt zonder dat geluk te realiseren. Hoe meer je hoopt op iets, hoe verder je ervan verwijderd raakt. Dan komt er begeerte in het spel en dat is de verkeerde 'methode'. Echt geluk bereik je niet door te hopen, maar door een Pad te bewandelen dat naar geluk leidt. Een wijs mens ontwikkelt geluk van binnenuit en maakt zich nergens en van niemand afhankelijk.

Als je bovenstaande goed beschouwd, zien we dat verlangen, hoop, angst en lijden niet echt wezenlijk van elkaar verschillen. Ook dat ze onderling met elkaar in relatie staan. Afzonderlijk van elkaar kunnen ze niet eens bestaan. Er is niet één ding dat op zichzelf staat.

Zodra er een vastgrijpen is, waar dan ook, zal dit groeien, toenemen, zich uitbreiden. Of eenvoudig gezegd: in het bestaan komen. Daarom leeft een wijs mens onafhankelijk (anissito) in de wereld en grijpt zich nergens aan vast.

De arahat

Een verlicht mens (arahat) leeft zonder elke soort van hoop, omdat hij zonder verlangen is, hij koestert geen verwachtingen meer om een hoger doel te bereiken omdat hij zijn doel (Nibbana) al heeft gerealiseerd. Maar niet alleen omtrent dat; hij heeft daarmee alle hoop overwonnen, in elk opzicht.

In Snp4-15 — Attadanda Sutta — Iemand's eigen gewelddadige gedrag — waar hij tussen de legers van de trotse en ruziënde Sakya's en Koliya's stond — zei de Boeddha:

Daarom geeft de Boeddha in A03-013 — Asamsa Sutta — Hoop, drie soorten mensen aan: mensen zonder hoop, mensen met hoop, en mensen die niet meer hopen.

Eindnoten

^[1] Zie yoga; kama guna.