Helder begrip
Sampajañña
De volle helderheid van bewustzijn, de voorwaarde voor bevrijding.
Inhoudsopgave
'Helder begrip'; 'helderheid van bewustzijn'.
Wat is helder begrip?
De term sampajañña komt vaak voor in combinatie met indachtigheid (sati).
Er zijn vier soorten van helder begrip: 1. helder begrip omtrent het doel van een handeling (satthaka sampajañña); 2. helder begrip omtrent de geschiktheid van het moment (sappaya sampajañña); 3. helder begrip omtrent het domein (gocara sampajañña) van (meditatie); 4. helder begrip omtrent de realiteit (asammoha sampajañña).
Literatuur: Voor een uitgebreide verklaring, zie The Heart of Buddhist Meditation door Nyanaponika Thera.
In M010 en D22 zegt de Boeddha het volgende, hetgeen een basis is om uiteraard ook bij alle andere activiteiten helder begrip te beoefenen:
4. "En verder, monniken, is een monnik, in het naar voren gaan en in het naar achteren gaan, een persoon die helder begrip (sampajañña) beoefent; in het recht vooruit kijken en in het naar de andere richtingen kijken, een persoon die helder begrip beoefent; in het buigen en het strekken, een persoon die helder begrip beoefent; in het dragen van het schoudergewaad, de andere twee gewaden en de bedelnap, een persoon die helder begrip beoefent; in het aanschouwen van wat gegeten, gedronken, gekauwd, en genoten wordt, een persoon die helder begrip beoefent; als hij zijn ontlasting doet en urineert, een persoon die helder begrip beoefent; in lopen, in staan, in zitten, in slapen, in ontwaken, in spreken en in zwijgen, een persoon die helder begrip beoefent."
D22 — Maha Satipatthana Sutta — De grote toespraak over de vier fundamenten van indachtigheid
Sampajañña wordt vaak als een synoniem van gewaarzijn (vijañana) beschouwd, maar er is enig verschil.
Gewaarzijn is 'het object kennen' wat dus meer beperkt is tot een enkel object. Wanneer er helder begrip is, is elke toestand of gebeurtenis volkomen duidelijk, in elk perspectief, ongeacht wat die toestand of gebeurtenis ook is. Zo kan je gewaarzijn zien als een stukje van een puzzel dat heel duidelijk wordt gezien. Helder begrip of helderheid van bewustzijn kan je zien als de volledige puzzel. Dit komt daarom ook neer op 'totaal gewaarzijn'. Zie vijañana voor meer uitleg.
Sampajañña is dus niet louter gewaarzijn (vijañana), maar wijsheid (pañña). Het verwijst naar een geïntensiveerd en uitgebreid soort begrijpen, een correct weten met wijsheid, een totaal weten met diepgaand begrip. In de satipatthana training spoort de Boeddha niet alleen de ontwikkeling van gewaarzijn aan, maar ook om helder begrip (sampajañña) te ontwikkelen.
In de comentaren
De commentaren verklaren wat preciezer wat sampajañña inhoud:
Samma pakarehi aniccadini janati ti sampajaññam.
Iemand die vergankelijkheid op de juiste wijze kent (inclusief lijden en niet-zelf), dit is sampajañña.
Samantato pakarehi pakattham va savisesam janati ti sampajano.
Iemand die de totaliteit helder begrijpt met wijsheid vanuit alle perspectieven (met wat er ook van moment tot moment gebeurt) of die helder (het ultieme) weet, dit is sampajañña.
De Boeddha leert dat wijsheid (pañña) dingen op de juiste manier kennen is, en vanuit verschillende perspectieven. Hij gebruikte deze beschrijvingen:
Samma pakarehi jananam.
Gezien vanuit verschillende perspectieven, in totaliteit.
Smantato pakarehi-jananam.
Met een volledig en correct beeld, zodat niets ongezien en ongekend blijft.
Samma, samantato, samanca pajananto sampajano.
Iemand die op de juiste wijze het totale kent met wijsheid, is iemand met helder begrip.
Sampajañña kan ook verwijzen naar bewust of opzettelijk iets doen zoals liegen in It025 — Sampajana Musavada Sutta — Doelbewust liegen.
In de Abhidhamma
In de Dhammasangani (Dhs), Vibhanga (Vibh) en Dhatukatha (Dhat) wordt sampajañña als volgt omschreven:
Sampajano ti.
Helder begrip.
Tattha katamam sampajaññam?
Wat is sampajañña?
Ya pañña pajanana vicayo pavicayo dhammavicayo,
Het is wijsheid, begrip, onderzoek, diepgaand onderzoek, onderzoek naar waarheid,
sallalakkhana upalakkhana paccupalakkhana,
scherpzinnigheid, onderscheidingsvermogen, differentiatie (zoals het rekening houden met verschillende mensen en toestanden),
pandiccam kosallam nepunnam vebhabya cinta upaparikkha,
eruditie (brede kennis, ontwikkeling), bekwaamheid, vaardigheid, analytisch vermogen, overweging, nauwkeurig onderzoek,
bhuri medha pariṇayika vipassana sampajaññaṁ patodo,
brede blik, scherpzinnigheid, begeleiding/leiderschap, inzicht, helder begrip, onderzoek,
pañña paññindriyam paññabalam,
wijsheid, het vermogen van wijsheid, de kracht van wijsheid,
paññasattham paññapasado pañña-aloko,
het zwaard van wijsheid, het toppunt van wijsheid, het licht van wijsheid,
pañña-obhaso paññapajjoto paññaratanam,
de glans van wijsheid, de vlam van wijsheid, de schat van wijsheid,
amoho dhammavicayo samma ditthi:
niet-begoocheling, onderzoek naar (de ware aard van) dingen, juiste visie:
idam vuccati ‘sampajaññam’.
Dit wordt sampajañña (helder begrip) genoemd.
Imina sampajaññena upeto hoti samupeto upagato samupāgato,
Met dit helder begrip is hij voorzien, werkelijk voorzien, heeft hij bereikt, werkelijk bereikt,
upapanno samupapanno samannagato.
(is) ermee doordrongen, werkelijk doordrongen, (ermee) ingericht.
Tena vuccati ‘sampajano’ ti.
Vanwege dit wordt er gesproken van 'helder begrip'.
| RegID | HeIbU1EHO47gFmf |
|---|---|
| Bijgewerkt | 16 september 2023 08:21:39 |
| Auteur | Peter van Loosbroek — Ananda |
| Locatie | www.sleuteltotinzicht.nl |
| Copyright | Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm |
| Overig | Geen |