Geduld en verdraagzaamheid

Khanti

Geduld, verdraagzaamheid, is een buitengewone kwaliteit die in het boeddhisme hoog geprezen wordt.

khanti

'Geduld'; 'verdraagzaamheid'; 'tolerantie'; 'lijdzaamheid'.

Geduld, verdraagzaamheid, is een buitengewone kwaliteit die in het boeddhisme hoog geprezen wordt. En vooral voor iemand die wil vorderen op de meditatieve weg, is dit een essentieel aspect. Het is het geduldig verdragen van lijden (dukkha) dat door anderen toegebracht is en het verdragen van iemands verkeerde daden, inclusief alle moeilijkheden die het leven nu eenmaal met zich meebrengt.

Verdraagzaamheid wordt in het bijzonder bevorderd naarmate iemand zich heeft geoefend in de controle over zintuiglijke begeerte (kama tanha). Want als dit sterk in iemand aanwezig is, haakt iemand eerder naar het aangename en kan daarom onaangename dingen minder goed verdragen (zie ook anurodhapativirodha). Dan duwen we het onaangename meer en meer weg. Dit komt neer op het ontkennen van de realiteit hetgeen begoocheling in de hand werkt. Maar in het echte leven gaat het niet om ontkenning (moha) maar juist om het erkennen (abhiññeyya) van alles wat er zich voordoet. Zo kunnen we begrijpen wat er is. In het boeddhisme draait alles om begrip, wijsheid, inzicht.

Alle beproevingen die we in het dagelijkse leven kunnen ondervinden, dragen bij aan een sterke basis voor onze meditatie en dus voor onze mentale ontwikkeling. Wanneer we door alles heen gaan in plaats van er omheen, zullen we mentaal sterker en gelukkiger worden. Door af te rekenen met alle zelfzucht zullen we op een gegeven moment onverstoorbaar (aneñja) zijn waardoor we ons doel, Nibbana, gegarandeerd zullen bereiken. Precies zoals de Bodhisatta in vele levens door zware beproevingen is gegaan. Daarom is geduld de hoogste oefening (khanti paramam tapo).

In deze verhandeling nemen we de verzen Dhp183-185 van de Dhammapada als kenmerkend uitgangspunt.

Een Bodhisatta beoefent geduld in zulk een omvang, dat hij niet boos wordt, zelfs al worden zijn handen en voeten afgekapt. In J313 — Khantivadi Jataka — De Leer van geduld, blijkt dat de Bodhisatta niet alleen opgewekt de martelingen verdraagt die door een dronken koning werden toegebracht die genadeloos beval dat zijn handen, voeten, neus en oren moesten worden afgehouwen, maar deze verwondingen zelfs beantwoordde met een zegening. Toen hij daar op de grond lag, in een plas van zijn eigen bloed en met een verminkt lichaam, zei de Bodhisatta:

"Lang leve de koning,
wiens wrede hand mijn lichaam zo heeft verminkt.
Zuivere wezens zoals ik,
kijken nooit met boosaardigheid op zulke daden neer."

Van zijn verdraagzaamheid wordt gezegd, dat wanneer hij gekweld werd, hij aan de kwaadwillige dacht: 'Deze persoon is een medemens van mij. Bewust of onbewust, moet ikzelf de bron van boosaardigheid zijn geweest, of het kan vanwege slecht kamma uit het verleden zijn geweest. Als het 't gevolg is van mijn eigen daden, waarom zou ik er dan kwade gedachten op na houden?'

Het mag opgemerkt worden dat een Bodhisatta door niemand in beroering werd gebracht en ook niet door iemands schaamteloze gedrag. Toen hij zijn discipelen aanmaande om verdraagzaamheid te beoefenen, zei de Boeddha:

20. "Monniken, zelfs wanneer bandieten op een barbaarse manier jullie ledematen stuk voor stuk met een zaag zouden afzagen, dan zou hij, die toegeeflijk is aan een geest met haat ten opzichte van hem, niet mijn Leer uitdragen. Hierin (idha), monniken, moeten jullie jezelf aldus trainen: 'Onze geest zal onaangetast blijven en wij zullen geen kwade woorden spreken; wij zullen voor hun geluk mededogend (karuna) blijven, met een geest vol van liefdevolle vriendelijkheid (metta), zonder innerlijke haat (dosa). Wij zullen die persoon doordringen met een geest die doordrenkt is van liefdevolle vriendelijkheid, en beginnende bij hem, zullen wij de gehele omringende wereld doordringen met een geest die doordrenkt is van liefdevolle vriendelijkheid, overvloedig, verheven, onmetelijk, zonder vijandigheid en zonder kwade wil.' Dit is hoe jullie jezelf moeten trainen, monniken."

M021 — Kakacupama Sutta — De gelijkenis van de zaag

Door zijn training in verdraagzaamheid, probeert de Bodhisatta in plaats van de lelijkheid in anderen te zien, het goede en het schone in iedereen te ontdekken.

Geduld en verdraagzaamheid kan alleen ontwikkeld worden wanneer rusteloosheid en haat al in de geest tot bedaren zijn gebracht zoals dat gedaan wordt bij de meditatiebeoefening. Ongeduld, hetgeen de tendens heeft iemand erg gejaagd te maken zodat vele goede kansen in het leven gemist worden, is een gevolg van het onvermogen om passief te zijn. Maar wanneer je stil bent en niets dan aandacht schenkt aan wat er zich voordoet, zullen dingen vaak uit zichzelf spontaan oplossen omdat er in mentale passiviteit geen sprake is van de bemoeienis van Het zelf.

Bij de geduldige mens vallen vele vruchten zomaar in de schoot, terwijl de ongeduldige en hebberige mens deze steeds mist. Een van die vruchten is de stille geest, want ongeduld doet de geest opwoelen en brengt daarmee de bekende angstziekten van de moderne wereld met zich mee. Geduld verdraagt dingen rustig — het is deze kwaliteit die het zo waardevol maakt in de mentale training en in het bijzonder in meditatie. Het is niet goed om na vijf minuten oefenen directe verlichting te verwachten. Het roeren in een kop koffie met melk kan dan wel onmiddellijk een zichtbaar resultaat geven, maar met meditatie is dat niet zo. Je zult er alleen maar door gekweld worden als je het probeert op te jagen. Voor lange tijd hebben bezoedelingen zich opgestapeld tot een enorme stapel mentale weerstand. Wanneer iemand dan met een zeer dun theelepeltje begint om het vuil te verwijderen, kan men dan wel verwachten dat de bezoedelingen dan snel verdwenen zullen zijn? Het antwoord is geduld en er moet een vastbesloten inspanning voor aangewend worden. De geduldige mediterende mens ontvangt werkelijk resultaat van blijvende waarde, maar de najager van 'vlugge methodes' of 'plotselinge verlichting' is door zijn eigen houding gedoemd tot langdurige teleurstelling.

Het zal voor iedereen die de Dhamma onderzoekt weldra duidelijk zijn, dat deze leerstellingen niet voor een ongeduldig persoon is. Een boeddhist bekijkt zijn huidige leven als een kleine tijdseenheid, misschien van zo'n tachtig jaar of zo, en dat laatste leven is er een uit een reeks van vele. Dit in zijn geest ingeprent, besluit hij in dit leven zoveel mogelijk te doen voor de verwerving van zijn verlichting, maar hij overschat niet zijn capaciteiten en gaat gewoon kalm en geduldig door met het in praktijk brengen van de Dhamma. Een stormloop naar verlichting is niet de weg om iemand naar het hoge doel te brengen; dat is alleen voor iemand met een zeer ontvankelijk karakter, iemand die zulk een handelswijze kan aannemen. En het meest belangrijke is nog, dat hij zich toegewijd heeft aan een zeer kundige meditatiemeester.

Met geduld zal iemand zichzelf niet kneuzen maar voorzichtig stap voor stap het pad opgaan. Wij leren dat de Bodhisatta zich hiervan goed gewaar was en dat hij zijn geest met deze perfectie (paramita) ontwikkeld had zodat zijn geest niet verstoord werd door de verdorven verschijningen die in deze wereld gewoon zijn. Hij besloot dat hij geduldig zou zijn in het verdragen van uitwendige omstandigheden — zich niet van zijn stuk zou laten brengen wanneer de zon te heet was of het weer te koud; zich niet zou laten verontrusten door andere wezens, zoals bijvoorbeeld insecten die een aanval pleegden op zijn lichaam. Noch zou hij verstoord raken wanneer mensen lelijke woorden tot hem spraken, over hem logen of hem beschimpten, of dat nu in zijn gezicht was of achter zijn rug om. Zijn geduld bleef zelfs onaangetast toen zijn lichaam een onderwerp van marteling werd, van slaag, stokken en stenen, van folteringen en zelfs de dood zou hij kalm verdragen; zo onwrikbaar was zijn geduld. De Boeddha werd niet voor niets 'Prachtig Mens' (Acchariya Manussa) genoemd. Aan boeddhistische monniken wordt geadviseerd om zich in dezelfde verdraagzaamheid te oefenen. Uiteraard geldt dit voor iedereen die de Dhamma beoefent.

Extra aanbevelingen

Document info
RegID jJH7f2R0VO2s5SX
Bijgewerkt 7 oktober 2023 11:32:16
Auteur Peter van Loosbroek — Ananda
Locatie www.sleuteltotinzicht.nl
Copyright Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm
Overig Geen