De uiteindelijke kennis

Inhoudsopgave

Standaardtekst A

Toelichting op A

Standaardtekst B

Toelichting op B

In een persoon die verlichting verworven heeft, is een uiteindelijke kennis aanwezig die voor verlichting bepalend is. Dit is wat je weet (niet wat je jezelf wijsmaakt) wanneer de verlichting een feit is.

We leggen hier twee aspecten uit die we onderscheiden als A en B. Op deze manier is het beter te doen om een uitleg te geven dan alles onder één noemer uit te leggen. Verder zijn er natuurlijk nog verschillen in meervoud, situaties etc. Daarnaast zijn er nog veel meer standaard canonieke teksten die onder controle gehouden moeten worden, maar dat is een interne kwestie. Het geeft in elk geval wel aan hoeveel werk dit alles het is.

Standaardtekst A

De volgende tekst is de standaard canonieke aankondiging van deze uiteindelijke kennis/begrip oftewel arahatschap:

Toelichting op A

Het woord 'vlekkeloosheid' verwijst naar de essentiële noodzakelijkheid voor verlichting, namelijk 'het vrij zijn van bezoedelingen' (asava).

'Vlekkeloos', dat wil zeggen 'vrij van bezoedelingen'. Zie asava.

MA legt uit dat het standpunt 'Geboorte is vernietigd' inhoud, dat elk type van geboorte die ontstaan mocht zijn als het pad niet ontwikkeld zou zijn geweest, tenietgedaan wordt vanwege de ontwikkeling van het Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga). 'Elk type van geboorte verwijst' naar elke geboorte in de drie sferen van het bestaan, zie avacara.

Het 'heilige leven' dat geleefd is, is het heilige leven van het Pad (magga brahmacariya), (het leven waarin het Achtvoudige Pad beoefend werd).

De zinsnede: 'Wat gedaan moest worden is gedaan' (katam karniyam), duidt erop dat de vier taken betreffende het Achtvoudige Pad — 1. het volledig begrijpen van lijden; 2. het opgeven van de oorzaak; 3. haar opheffing realiseren; en 4. de ontwikkeling van het Pad — nu allemaal gecompleteerd zijn voor elk van de vier bovenwereldse paden (zie lokuttara).

De vierde zinsnede, naparam itthattaya, is door MA als volgt uitgelegd: "Nu is het voor mij niet meer nodig om het pad opnieuw te ontwikkelen voor 'zulk een staat', dat wil zeggen, voor de zestienvoudige functie (van het pad, d.w.z. 2 x 8 factoren, namelijk het verkeerde pad verwijderen en het goede pad tot ontwikkeling brengen) oftewel voor de vernietiging van de bezoedelingen (asava's). Of anderzijds: na 'zulk een staat', dat wil zeggen, het opkomen van de reeks van aggregaten (pañca upadana kkhandha), is er geen voortzetting van aggregaten meer voor mij (er is geen worden (bhava) meer, geen afhankelijkheid meer, geen wedergeboorte (patisandhi) meer). Deze vijf aggregaten, nadat deze volledig begrepen zijn, staan als bomen die aan de voet zijn afgekapt. Met de opheffing van het laatste bewustzijn (viññana), zullen zij uitdoven zoals een vuur zonder brandstof."

Standaardtekst B

In sommige gevallen heeft de canonieke tekst een aansluiting op de asava's zoals in M019.23 of een aansluiting op andere aspecten zoals bijvoorbeeld de vier vormen van hechten zoals in M011.17.

In dit geval verwijst de Boeddha naar zichzelf, maar het kan net zo goed om iemand anders gaan die arahatschap verwerft. Het gaat nu om de uitleg van een paar andere aspecten dan in Toelichting A, en ook deze gelden net zo goed voor iemand anders dan de Boeddha.

Toelichting op B

Volgens MA, verwijst de zinsnede 'Toen ik dit begreep en aldus zag', naar inzicht en het Pad, hetgeen het toppunt bereikt in het Pad van arahatschap.

De zinsnede 'Toen mijn geest was bevrijd', toont het moment van het ontvangen van de vrucht (phala) van het Pad.

De zinsnede 'was bevrijd, begreep ik: Hij is bevrijd', toont het met kennis terugkijken (zie Vis 22: 20-21), zoals de daarop volgende zin die begint: 'Ik begreep onmiddellijk.'

Eindnoten

^[1] Zie pañca upadana kkhandha.

^[2] Voor uitleg, raadpleeg De uiteindelijke kennis.

^[3] Voor uitleg, raadpleeg De uiteindelijke kennis.