De uiteindelijke kennis
De uiteindelijke kennis wanneer verlichting een feit is.
Inhoudsopgave
In een persoon die verlichting verworven heeft, is een uiteindelijke kennis aanwezig die voor verlichting bepalend is. Dit is wat je weet (niet wat je jezelf wijsmaakt) wanneer de verlichting een feit is.
We leggen hier twee aspecten uit die we onderscheiden als A en B. Op deze manier is het beter te doen om een uitleg te geven dan alles onder één noemer uit te leggen.
Dit zijn voorbeelden van standaard canonieke tekst.
Standaardtekst A
De volgende tekst is de standaard canonieke aankondiging van deze uiteindelijke kennis (ñana) m.b.t. de realisering van arahatschap:
"De geïnstrueerde edele discipel (ariyasavaka), monniken, die het zo ziet, hunkert niet naar materiële vorm, gevoel, waarneming, mentale formaties en bewustzijn[1]. Door vlekkeloosheid (viraja) is hij onthecht (viraga), door onthechting is hij bevrijd (vimutti); in bevrijding ontstaat het besef dat hij bevrijd is, en hij begrijpt onmiddellijk: 'Geboorte is vernietigd (khina jati), het heilige leven (magga brahmacariya) is geleefd, wat gedaan moest worden is gedaan (katam karniyam), er is niets meer van dit dat nog tot enige staat van bestaan komt (naparam itthattaya)[2].'"
Toelichting op A
Het woord 'vlekkeloosheid' verwijst naar de essentiële noodzakelijkheid voor verlichting, namelijk 'het vrij zijn van bezoedelingen'.
MA legt uit dat het standpunt 'Geboorte is vernietigd' inhoud, dat elk type van geboorte die ontstaan mocht zijn als het pad niet ontwikkeld zou zijn geweest, tenietgedaan wordt vanwege de ontwikkeling van het Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga). 'Elk type van geboorte' verwijst naar elke geboorte in de drie sferen van het bestaan, zie avacara.
Het 'heilige leven' dat geleefd is, is het heilige leven van het Pad (magga brahmacariya), (het leven waarin het Achtvoudige Pad beoefend werd).
De zinsnede: 'Wat gedaan moest worden is gedaan' (katam karniyam), duidt erop dat de vier taken betreffende het Achtvoudige Pad — 1. het volledig begrijpen van lijden; 2. het opgeven van de oorzaak; 3. haar opheffing verwerkelijken; en 4. de ontwikkeling van het Pad — nu allemaal gecompleteerd zijn voor elk van de vier bovenwereldse paden (zie lokuttara).
Zie ook de eindnoot drie aspecten in S56-011 voor nadere toelichting.
De vierde zinsnede, naparam itthattaya, is door MA als volgt uitgelegd: "Nu is het voor mij niet meer nodig om het pad opnieuw te ontwikkelen voor 'zulk een staat', dat wil zeggen, voor de zestienvoudige functie (van het pad, d.w.z. 2 x 8 factoren, namelijk het verkeerde pad verwijderen en het goede pad tot ontwikkeling brengen) oftewel voor de vernietiging van de bezoedelingen. Of anderzijds: na 'zulk een staat', dat wil zeggen, het opkomen van de reeks van aggregaten (pañca upadana kkhandha), is er geen voortzetting van aggregaten meer voor mij (er is geen worden (bhava) meer, geen afhankelijkheid (nissito) meer, geen wedergeboorte (patisandhi) meer). Deze vijf aggregaten, nadat deze volledig begrepen zijn, staan als bomen die aan de voet zijn afgekapt. Met de opheffing van het laatste bewustzijn (viññana), zullen zij uitdoven zoals een vuur zonder brandstof (ahara)."
Standaardtekst B
In sommige gevallen heeft de canonieke tekst een aansluiting op de asava's zoals in M019.23 of een aansluiting op andere aspecten zoals bijvoorbeeld de vier vormen van hechten zoals in M011.17.
In dit geval verwijst de Boeddha naar zichzelf, maar het kan net zo goed om iemand anders gaan die arahatschap verwerft. Het gaat nu om de uitleg van een paar andere aspecten dan in Toelichting op A, en ook deze gelden net zo goed voor iemand anders dan voor de Boeddha.
"Toen ik dit begreep en aldus zag, was mijn geest bevrijd van de bezoedeling van zintuiglijkheid (kamasava), van de bezoedeling van worden (bhavasava), en van de bezoedeling van onwetendheid (avijjasava). Toen mijn geest was bevrijd, begreep ik: 'Hij is bevrijd.' Ik begreep onmiddellijk: 'Geboorte is vernietigd (khina jati), het heilige leven (magga brahmacariya) is geleefd, wat gedaan moest worden is gedaan (katam karniyam), er is niets meer van dit dat nog tot enige staat van bestaan komt (naparam itthattaya)[3].'"
Toelichting op B
Volgens MA, verwijst de zinsnede 'Toen ik dit begreep en aldus zag', naar inzicht en het Pad, hetgeen het toppunt bereikt in het pad van arahatschap (arahatta magga).
De zinsnede 'Toen mijn geest was bevrijd', toont het moment van het ontvangen van de vrucht van het pad van arahatschap (arahatta phala).
De zinsnede 'was bevrijd, begreep ik: Hij is bevrijd', toont het met kennis terugkijken (zie Vis 22: 20-21), zoals de daarop volgende zin die begint met: 'Ik begreep onmiddellijk.'
Overige situaties
Hoewel we elke uitleg gedaan hebben die nodig was, is het goed om nog een paar situaties te bekijken waarin de standaard canonieke aankondiging van de uiteindelijke kennis plaatsvindt.
17. "Monniken, wanneer in een monnik onwetendheid is uitgerukt en ware wijsheid is ontstaan, dan, met het verdwijnen (atthangama) van onwetendheid en het ontstaan van ware wijsheid, hecht hij niet langer meer aan zintuiglijkheid (kamupadana), hecht hij niet langer meer aan meningen (ditthupadana), hecht hij niet langer meer aan riten en rituelen (silabbatupadana) en hecht hij niet langer meer aan een leerstelling van een zelf (atta vadupadana). Als hij niet gehecht is, is hij niet verontrust. Wanneer hij niet verontrust is, verwerft hij door zichzelf Nibbana, en hij begrijpt onmiddellijk: 'Geboorte is vernietigd (khina jati), het heilige leven (magga brahmacariya) is geleefd, wat gedaan moest worden is gedaan (katam karniyam), er is niets meer van dit dat nog tot enige staat van bestaan komt (naparam itthattaya)[4].'"
18. "Wanneer hij aldus weet en ziet, is zijn geest bevrijd van de bezoedeling van zintuiglijkheid (kamasava), van de bezoedeling van worden (bhavasava), en van de bezoedeling van onwetendheid (avijjasava). Wanneer hij bevrijd is, begrijpt hij onmiddellijk: 'Geboorte is vernietigd (khina jati), het heilige leven (magga brahmacariya) is geleefd, wat gedaan moest worden is gedaan (katam karniyam), er is niets meer van dit dat nog tot enige staat van bestaan komt (naparam itthattaya)[5].'"
Eindnoten
[1] Zie pañca upadana kkhandha.
[2] Voor uitleg, raadpleeg De uiteindelijke kennis.
[3] Voor uitleg, raadpleeg De uiteindelijke kennis.
[4] Voor uitleg, raadpleeg De uiteindelijke kennis.
[5] Voor uitleg, raadpleeg De uiteindelijke kennis.
| RegID | W1bc5P6LGmG4Aps |
|---|---|
| Bijgewerkt | 22 oktober 2023 22:03:34 |
| Auteur | Peter van Loosbroek — Ananda |
| Locatie | www.sleuteltotinzicht.nl |
| Copyright | Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm |
| Overig | Geen |