De acht fasen van meesterschap

Attha abhibhayatana

attha abhibhayatana

'Acht fasen van meesterschap'.

Dit zijn krachten die verworven worden d.m.v. de kasina oefeningen. Het zijn middelen om de zintuiglijke sfeer (kamavacara) te overstijgen.

In MA en m.b.t. M077, waar ayatana wordt verklaard door 'middelen' (karana), wordt gezegd: 'De abhibhayatana kunnen door hun tegenwerking de tegengestelde toestanden beheersen (overstijgen/teniet doen), en door middel van hogere kennis kunnen ze de objecten van de geest beheersen.'

De standaard canonieke tekst die in de suttas voorkomt (bijvoorbeeld in D16.3.24-3.32; D11; D33; M077; A08-065; A10-029) is als volgt:

1. "Terwijl iemand innerlijke vormen waarneemt^[1], ziet hij ook externe vormen^[2], klein, mooi of lelijk; en omdat hij ze meester is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de eerste fase van meesterschap."

2. "Terwijl iemand innerlijke vormen waarneemt, ziet hij ook externe vormen, groot, mooi of lelijk; en omdat hij ze meester is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de tweede fase van meesterschap."

3. "Terwijl iemand geen innerlijke vormen waarneemt^[3], ziet hij externe vormen, klein, mooi of lelijk; en omdat hij ze meester is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de derde fase van meesterschap."

4. "Terwijl iemand geen innerlijke vormen waarneemt, ziet hij externe vormen, groot, mooi of lelijk; en omdat hij ze meester is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de vierde fase van meesterschap."

5. "Terwijl iemand geen innerlijke vormen waarneemt, ziet hij externe vormen die blauw zijn, die een blauwe kleur hebben, die een blauwe glans hebben. Net zoals de bloesem van vlas die blauw is, die een blauwe kleur heeft, die een blauwe glans heeft; of zoals een doek uit Kasi die zacht is aan beide zijden en die blauw is, die een blauwe kleur heeft, die een blauwe glans heeft. Wanneer iemand externe vormen ziet die blauw zijn en er meester over is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de vijfde fase van meesterschap."

6. "Terwijl iemand geen innerlijke vormen waarneemt, ziet hij externe vormen die geel zijn, die een gele kleur hebben, die een gele glans hebben. Net zoals de fijne bloesem van de Kanikara die geel is, die een gele kleur heeft, die een gele glans heeft; of zoals een doek uit Kasi die zacht is aan beide zijden en die geel is, die een gele kleur heeft, die een gele glans heeft. Wanneer iemand externe vormen ziet die geel zijn en er meester over is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de zesde fase van meesterschap."

7. "Terwijl iemand geen innerlijke vormen waarneemt, ziet hij externe vormen die rood zijn, die een rode kleur hebben, die een rode glans hebben. Net zoals de bloesem van de Bandhujivaka die rood is, die een rode kleur heeft, die een rode glans heeft; of zoals een doek uit Kasi die zacht is aan beide zijden en die rood is, die een rode kleur heeft, die een rode glans heeft. Wanneer iemand externe vormen ziet die rood zijn en er meester over is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de zevende fase van meesterschap."

8. "Terwijl iemand geen innerlijke vormen waarneemt, ziet hij externe vormen die wit zijn, die een witte kleur hebben, die een witte glans hebben. Net zoals de morgenster Osadhi die wit is, die een witte kleur heeft, die een witte glans heeft; of zoals een doek uit Kasi die zacht is aan beide zijden en die wit is, die een witte kleur heeft, die een witte glans heeft. Wanneer iemand externe vormen ziet die wit zijn en er meester over is, is hij gewaar dat hij ze waarneemt en ze kent zoals ze werkelijk zijn. Dit is de achtste fase van meesterschap."

Toelichting

Als voorbereidend kasina object voor de 1e en 2e oefening moet men op het eigen lichaam een kleine of een grote plek kiezen, mooi of lelijk, en daarop de volledige onverdeelde aandacht concentreren, zodat dit object na een tijdje als mentale reflex of beeld (nimitta) weer verschijnt en als het ware als iets externs.

Een dergelijke oefening, ook al lijkt hij nogal mechanisch, zal, als hij op de juiste manier wordt uitgevoerd, een hoge mate van mentale concentratie en toegang tot de meditatieve verdiepingen (jhana) teweegbrengen. In de 3e en 4e oefening verkrijgt de monnik door een extern kasina object de mentale reflexen en verdiepingen. Als onderwerp van de overige oefeningen moeten volkomen heldere en stralende kleuren worden gekozen: bloemen, stoffen, etc.

Een kasina object van klein formaat zou geschikt zijn voor iemand met een mentaal onstabiel karakter, een groot formaat voor iemand met een saai karakter, een mooi object voor iemand met een boos karakter, een lelijk object voor iemand met een wellustig karakter.

In Vis 5 is gezegd:

"Door middel van het aarde kasina slaagt men erin het stadium van meesterschap te bereiken met betrekking tot kleine en grote objecten.... Door middel van het blauwe kasina slaagt men erin blauwe vormen te laten verschijnen, in het produceren van duisternis, in het bereiken van de stadium van meesterschap met betrekking tot mooie en lelijke kleuren, bij het bereiken van 'bevrijding door het mooie', etc." (zoals bij vimokkha A.3) Hetzelfde wordt ook gezegd over de andere kleur kasina's.

Eindnoten

^[1] Dit betekent: 'vormen van het eigen lichaam waarnemen'. Dit verwijst naar 'nabijheid-concentratie' (upacara samadhi). Zie samadhi.

^[2] Dit verwijst naar het kasina nimitta, het verkregen beeld (uggaha nimitta) met verworven concentratie (appana samadhi).

^[3] Hij verkrijgt het 'beeld' (nimitta) van objecten buiten zijn lichaam.