Werelds en bovenwerelds begrip
De meeste mensen zullen wel verstandelijk begrijpen dat alles verandert, terwijl het hart nog niet zover is dit met intuïtieve wijsheid te doorgronden.
Inhoudsopgave
Het ontstaan van de Pad-factoren
Twee soorten juist begrip
Wanneer het juiste begrip is verrezen, dienen vervolgens twee soorten van juist begrip te worden onderscheiden: werelds (lokiya) en bovenwerelds (lokuttara) oftewel samma ditthi en lokuttara samma ditthi. De laatste wordt geassocieerd met die staten van bewustzijn (citta) die bekend staan als de vier bovenwereldse paden en vruchten. Zie lokuttara.
Zoals de Boeddha het toelicht in M117:
6. "En wat, monniken, is juist begrip (samma ditthi)? Ik zeg dat juist begrip tweeledig is: er is juist begrip dat aangetast is door bezoedelingen (kilesa), dat meedoet aan verdiensten (puñña), dat rijpt aan de kant van gehechtheid (upadana)[1]; en er is juist begrip dat edel is, zonder bezoedelingen, bovenwerelds (lokuttara samma ditthi), een factor van het Pad."
M117 — Maha Cattarisaka Sutta — De belangrijke veertig
Op dezelfde manier dienen ook de andere factoren van het Pad te worden begrepen.
Het leren van de ware Dhamma (pariyatti) is een edel ding. Het is een voorwaarde om in de stroom te treden (sotapattiyanga). Wees een echte Dhammanuvatti.
Het is echter waar dat een werkelijk onwankelbaar en veilig fundament voor het Pad alleen wordt verschaft door een juist begrip dat, uitgaande van de kleinste kiem van geloof (saddha) en kennis (ñana), geleidelijk, stap voor stap, zich ontwikkelt tot doordringend inzicht (pativedha) en zo de onmiddellijke voorwaarde (paccaya) vormt voor de toegang tot de 4 bovenwereldse paden (lokuttara magga) en vruchten van heiligheid en voor de realisatie van Nibbana. Alleen met betrekking tot deze hoogste vorm van bovenwerelds begrip (lokuttara samma ditthi), kunnen we inderdaad zeggen dat alle resterende factoren van het Pad niets anders zijn dan de uitkomst en de begeleidingen van juiste begrip.
Het ontstaan van de Pad-factoren
Met betrekking tot het wereldse (lokiya) Achtvoudige Pad, kunnen de factoren echter ontstaan zonder de eerste factor, juist begrip. Dan is het slechts een conceptueel begrijpen (anubodha ñana). Zo zullen de meeste mensen bijvoorbeeld wel verstandelijk begrijpen dat alles verandert, terwijl Het hart nog niet zover is dit met intuïtieve wijsheid te doorgronden.
Hier moet ook worden benadrukt dat de factoren van het Pad niet alleen niet achter elkaar ontstaan, maar ook dat ze, althans gedeeltelijk, tegelijkertijd ontstaan als onlosmakelijk verbonden mentale factoren (cetasika) in een en dezelfde staat van bewustzijn (citta). Zo zijn bijvoorbeeld onder alle omstandigheden minstens 4 factoren onlosmakelijk verbonden met elk karmisch heilzaam (kusala) bewustzijn (viññana), namelijk 2, 6, 7 en 8, d.w.z. juiste gedachte, juiste inspanning, juiste indachtigheid en juiste concentratie (zie M117), zodat zodra een van deze verbanden ontstaat, de drie andere ook ontstaan. Aan de andere kant is juist begrip niet noodzakelijkerwijs aanwezig in elke heilzame staat van bewustzijn (citta).
Magga is een van de 24 voorwaardelijke condities (paccaya 18).
Extra aanbevelingen
Zie ook de groep pagina Wat is de ontwikkeling van wijsheid?
Op groep pagina's zijn pagina's gebundeld omtrent een cruciaal onderwerp. Deze gebundelde pagina's noemen we sub pagina's. Ze werken gezamenlijk naar de betekenis en het doel van de groep pagina. In opbouwende en eenvoudige bewoording geven ze exact weer wat de Boeddha werkelijk heeft onderwezen.
Eindnoten
[1] Dit is juist begrip van werelds (lokiya) niveau, een verdienstelijke factor die bijdraagt tot een gunstige wedergeboorte, maar die op zichzelf niet kan leiden tot een transcendentie van het geconditioneerde bestaan.
| RegID | 59My0K5sCCRjBlV |
|---|---|
| Bijgewerkt | 8 mei 2025 07:48:44 |
| Auteur | Peter van Loosbroek — Ananda |
| Locatie | www.sleuteltotinzicht.nl |
| Copyright | Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm |
| Overig | Geen |