Twijfel

Vicikiccha

vicikiccha

'Sceptische twijfel'. Synoniem: kankha.

Sceptische twijfel is een van de 5 hindernissen (pañca nivarana) en een van de 3 banden (saññojana) die voorgoed verdwijnen wanneer men 'in de stroom is getreden', het eerste stadium van heiligheid (zie ariya puggala; saññojana).

Als een band (saññojana) verwijst twijfel naar de twijfel in de Boeddha, de Dhamma en de Sangha. Voor wat betreft de training, verwijst het naar twijfels omtrent de toekomst, het verleden, geconditioneerde dingen, etc. (Dhs 1004 — Raadpleeg A10-071). Zie cetasika; Tabel II.

Twijfel is ook van toepassing of dingen heilzaam zijn of niet, of ze beoefend moeten worden of niet, van een hoge of lage waarde zijn, etc. Volgens de Vis 14: 177, is vicikiccha het gebrek aan verlangen om na te denken (te overdenken; dat wil zeggen, om tot een conclusie te komen; vugata cikiccha: 'opdrogend' cit: 'te denken'). Het heeft het kenmerk van schommeling, van wankelen, en het manifesteert zich als besluiteloosheid en een verdeelde houding. Haar directe oorzaak is het onverstandig nadenken over onbelangrijke dingen. Twijfel gaat samen met een van de 2 klassen van onheilzaam bewustzijn welke geworteld zijn in begoocheling (moha). Zie Tabel I, nr. 32. Vicikiccha is ook een van Mara's legers, zie Mara.

'Twijfel', kan een intellectueel, kritische twijfel zijn, of een ethische en psychologische schadelijke twijfel. De laatste kan ofwel een hardnekkig negatief scepticisme ofwel een schommelende besluiteloosheid zijn. Alleen de schadelijke twijfel is verwerpelijk als zijnde karmisch immoreel, omdat het het denken verlamd en de innerlijke ontwikkeling van een mens hindert. Kritische twijfel over dubieuze zaken wordt daarentegen juist aangemoedigd.

De 16 twijfels die de Boeddha in de sutta's opsomt zoals bijvoorbeeld in M002 — Sabbasava Sutta — Alle bezoedelingen draaien allemaal om 'ik' en zijn als volgt: "Dan overweegt hij onverstandig op deze wijze: 1. 'Was ik in het verleden? 2. Was ik niet in het verleden? 3. Wat was ik in het verleden? 4. Hoe was ik in het verleden? 5. Als ik iets geweest ben, wat was ik dan in het verleden? 6. Zal ik bestaan in de toekomst? 7. Zal ik niet bestaan in de toekomst? 8. Wat zal ik zijn in de toekomst? 9. Hoe zal ik zijn in de toekomst? 10. Als ik iets geweest ben, wat zal ik dan zijn in de toekomst?'" — "Of hij twijfelt nu, in het heden aan zichzelf en overweegt: 11. 'Ben ik? 12. Ben ik niet? 13. Wat ben ik? 14. Hoe ben ik? 15. Waar kwam dit wezen vandaan? 16. Waar gaat dit wezen naar toe?'"