Regels, rituelen en kennis

Inhoudsopgave

Niet ritualistisch maar realistisch

Wat is ware respectbetuiging?

Wanneer de Dhamma niet gekend wordt

Respect betuigen aan de arahat

Het ware respect

Niet ritualistisch maar realistisch

Er zijn veel mensen over heel de wereld die vele buigingen maken en denken dat dat de manier is om respect te tonen aan de Boeddha of aan een arahat-discipel. Anderen gaan op de grond liggen, staan weer op en gaan weer op de grond liggen. Dit vele malen achter elkaar. Dit staat volledig los van respect. Het is daarentegen helemaal doorweven met ideeën en onwetendheid omtrent de ware Dhamma.

Degene die de ware Dhamma beoefent, dat is degene die echt respect toont. Want de Boeddha was niet uit op persoonsverheerlijking. Zijn enige wens was dat wij de Dhamma beoefenen. De ware Dhamma welteverstaan. Boeddhisme is niet ritualistisch, maar realistisch. Dhamma is geen ritueel.

In dit artikel zal ik uitleggen waarom een ritualistisch gedoe geen zoden aan de dijk zet en waarom dat zo is. Aan het einde van dit artikel zijn er verwijzingen naar waar de Boeddha de ware respectbetuiging verklaard.

Het ware respect (apaciti) ontstaat alleen door juist begrip (samma ditthi). Juist begrip ontstaat door beoefening van de ware Dhamma waardoor het onderscheid gezien wordt tussen ritueel en realiteit.

Boeddhisme wordt lang niet altijd onderwezen en beoefend zoals de Boeddha dit onderwezen heeft. Hierover bestaat veel onwetendheid met als gevolg dat een verkeerd beeld van de Boeddha en de Dhamma wordt afgegeven en het goede uiteindelijk zal verdwijnen. Niet erg respectvol dus en bovendien erg schadelijk… Het is onwetendheid omtrent de ware Leer dat het leven van duizenden mensen over de hele wereld door rituelen wordt overschaduwd. Het praktiseren van het echte boeddhisme heeft helemaal niets met rituelen van doen.

De Boeddha was geen ritualistisch mens, maar een realistisch en praktisch mens. Toen ik vroeger op verkenning ging en mensen allerlei rituelen zag uitvoeren, walgde (nibbida) ik daarvan. Want als auteur van STI ben ook ik, net zoals mijn Leraar, al van jongs af aan een realistisch en praktisch mens. Boeddhisme praktiseer je vanuit je hart en met je hart. Zo komt 'het hart' correct tot ontwikkeling wat erg belangrijk is. Wat ik met 'het hart' bedoel zal ik je gaandeweg in dit artikel uitleggen.

Wat is ware respectbetuiging?

Mensen zijn in het algemeen erg naar buiten gericht oftewel extravert. Maar boeddhisme is juist naar binnen gericht (introvert). Dit wil zeggen dat het gebied waar het echte werk hoort plaats te vinden 'binnenin ons' is. Bij onszelf.

Respect hebben voor goede mensen, voor het goede, is prijzenswaardig. Omdat je respect hebt voor het goede, is je concentratie (samadhi) op het goede gericht wat natuurlijk een goed (kusala) ding is en erg belangrijk. Echter, respect betuigen voor bijvoorbeeld een Boeddha beeld, heeft geen enkele zin als 'je hart' er niet bij betrokken is. Wat betekent dit?

In het boeddhisme spreken we over vijf krachten (bala). Deze vervullen een vooraanstaande sleutelrol in de mentale ontwikkeling (bhavana). Omdat deze hierin een cruciale rol hebben, kunnen ze worden gezien als 'het hart', de kern waar het om draait.

Wat ik hiermee wil zeggen is, dat als je de ware Dhamma niet kent, je dan ook niet de Dhamma kunt beoefenen zoals de Boeddha die heeft onderwezen. Dan kan 'het hart' niet worden ontwikkeld omdat het er niet bij betrokken is. Verderop, in de rubriek Het ware respect, zullen we zien dat de Boeddha aangeeft dat juist de beoefening van de (ware) Dhamma het ware respect is.

Zo heeft een Boeddha beeld als doel mensen te helpen om de Boeddha in herinnering te brengen. Het beeld vertegenwoordigt de Boeddha. Respect betuigen aan de Boeddha d.m.v. een Boeddha beeld is lovenswaardig. Maar wanneer 'het hart' er niet bij betrokken is, heeft dat geen enkele waarde.

Een Boeddha beeld is echter niet per sé nodig. Als je de ware Dhamma beoefent, je leven doordrongen is met de ware Dhamma, dan heb je geen Boeddha beeld nodig. Wanneer de vijf krachten (bala) tot ontwikkeling komen of tot ontwikkeling zijn gekomen, is dat het gevolg van de Dhamma-beoefening dat dankzij de instructies van de Boeddha ten uitvoer kon worden gebracht. Dit is waarom hij zei: 'Wie de Dhamma ziet, ziet mij'. Het is een heel bijzonder geluk. Aho sukham!

De Dhamma beoefenen is dus in het bijzonder het ontwikkelen van die krachten (bala). Dat is Het ware respect. Niet het uitvoeren van duizenden buigingen onder een donkere wolk van onwetendheid.

Wanneer de Dhamma niet gekend wordt

Wanneer een beoefenaar de Dhamma kent, zal hij weten waar het allemaal om te doen is en kan hij op de juiste wijze oefenen. Dan zullen deze 'krachten van het hart' (bala) tot ontwikkeling komen. Maar wanneer iemand de Dhamma niet kent, zal hij niet op de juiste wijze oefenen en komen deze krachten niet tot ontwikkeling. De kennis ontbreekt.

Zo kan iemand jarenlang buigen voor een Boeddha beeld zonder iets te bereiken. Het is dan louter een handeling die naar buiten toe gericht is (extravert) zonder dat 'het hart' wordt geraakt. Dat kan ook niet omdat er geen oefening is. Boeddhisme is een praktisch pad, niet een ritualistisch pad. Boeddhisme wordt vaak als een ritueel gezien. Een 'gebedsmolen' bijvoorbeeld, komt in het oorspronkelijke boeddhisme helemaal niet voor. Door het draaien met zo'n ding wordt 'het hart' niet geraakt en de kern volledig gemist. Dit is het hechten aan regels en rituelen (silabbata paramasa) vanwege een gebrek aan ware kennis. Het is de derde band (saññojana) die wezens aan het lijden bindt. Hechten op velerlei fronten, vernauwd de geest.

Respect betuigen aan de arahat

Er is een Pali woord abhivadana hetgeen 'het hoogste respect' betekent. Wanneer iemand voortdurend respect toont aan de Boeddha of aan een arahat-discipel, wordt het leven op vier manieren verbeterd. Zie hiervoor abhivadana.

Nu zijn er erg veel mensen in de wereld die gehecht zijn aan regels en rituelen. En één van die rituele is het duizenden keren buigingen maken. Voor een beeld of op de grond gaan liggen, opstaan en weer languit op de grond gaan liggen… Vele malen achtereen… Toen ik dit in mijn jonge jaren voor het eerst op TV zag, vroeg ik me af wat die man aan het doen is. Ik had me namelijk nooit met zoiets beziggehouden. Het kwam me vreemd en raar over. Later vernam ik van iemand die een andere boeddhistische stroming volgde (anders dan Theravada), dat zij vele buigingen maken om de verdiensten te verkrijgen die het gevolg zouden zijn van dat 'respect betuigen' (met verwijzing naar abhivadana).

Wat is hier aan de hand? Silabbata paramasa betekent 'hechten aan regels en rituelen' (heel precies gezegd is het silabbatupadana). Paramasa staat o.a. voor 'verkeerd inzicht', 'misvatting'. Het is het niet kennen van de Dhamma waardoor iemand dergelijke rituelen uitvoert.

Een essentiële kern van de Dhamma is het ontwikkelen van cruciale mentale factoren zoals de vijf krachten (bala). De mensen die rituelen uitvoeren zoals hierboven beschreven, missen deze kern van de Dhamma volledig. Dit, omdat de oefening naar buiten toe gericht is (extravert) wat in geen enkel opzicht bijdraagt aan de mentale ontwikkeling. Vandaar dat Het hart niet wordt geraakt.

In al die gevallen waarop de 'Dhamma beoefend wordt' zoals hierboven vermeld, is het Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga) niet aanwezig en zijn arahats niet aanwezig. Wat daar wel aanwezig is, is het hechten aan regels en rituelen, de derde (silabbata paramasa) van de tien banden (saññojana) die wezens aan lijden binden. Daarom is daar het Achtvoudige Pad niet aanwezig. Daarom zijn daar arahats niet aanwezig.

Daarom moet altijd goed begrepen worden wat de Dhamma is en wat de Dhamma niet is.

Daarom is het belangrijk dat de ware Dhamma binnen Onze Sangha goed bewaakt wordt.

Rituelen zijn niet per definitie fout of slecht. Omdat mensen verzot zijn op rituelen, is het goed dat er in enige mate rituelen binnen een Sangha zijn. Bijvoorbeeld dat samen Vesak gevierd wordt. Dat houdt mensen bij elkaar en is er onderling contact.

Het ware respect

Zoals gezegd is respect betuigen aan de Boeddha erg belangrijk. Maar laat het duidelijk zijn dat de Boeddha niet iemand was die op persoonsverheerlijking uit was. In de laatste dagen van de Boeddha kwamen monniken vaker bij de Boeddha. Maar er waren ook monniken die dat niet deden. Dit werd aan de Boeddha gerapporteerd. Hij liet die monniken bij zich roepen en vroeg hen om hun beweegreden. Lees op de volgende pagina's hoe de Boeddha hun houding waardeerde.

• Dhp166 — De eerwaarde Attadattha
• Dhp364 — De eerwaarde Dhammarama