Concept en praktijk

Inhoudsopgave

Meer dan louter een concept

Wanneer het intellect stilvalt kan gewaarzijn stromen

Extra aanbevelingen

Meer dan louter een concept

De middenweg (majjhima patipada) die door de Boeddha is ontdekt, is door hem uiteengezet als het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga). Die uiteenzetting is 'slechts' een concept dat ons van de juiste instructies voorziet. Precies zoals een landkaart ons de weg naar een bestemming wijst, zo moeten we ook de Dhamma leren (pariyatti) om de bestemming te kunnen bereiken. Daarnaast zal er ook iets uit ons zelf moeten komen dat we toepassen om de bestemming te bereiken; we moeten hetgeen we geleerd hebben in praktijk brengen (patipatti).

Als we van 's-Hertogenbosch naar Amsterdam willen reizen, kunnen we een landkaart (of een navigatiesysteem) gebruiken. De weg van en naar is niet moeilijk te begrijpen. Dat is slechts een concept, een basis die nodig is om het geheel te vervolmaken. Er komt dus wat meer bij kijken. Zo moet er van tijd tot tijd bijgestuurd worden, goed opletten, in de spiegels kijken, correct invoegen, niet rechts inhalen, onder alle omstandigheden rustig blijven, afstand houden, rekening houden met de weersomstandigheden, op een natuurlijke, ongedwongen manier en met vrijheid schakelen etc. Door al die extra dingen die in de praktijk (patipatti) toegepast worden, wordt onze ervaring (veditabba) dieper en breder. Al die dingen maken het tot een compleet, volleerd en volwassen geheel. Dan hebben we een dieper, breder en allesomvattender begrip dan louter het concept, het beeld van de kaart dat niet veel meer is dan een lijn tussen twee steden. Zo is dat met alles. Deze volwassenere ervaring zal in meerdere dingen doorwerken, zich verdiepen en verbreden. Het zien is dan een zien en begrijpen dat aan vastomlijnde standaardconcepten voorbij gaat en veel dieper gaat.

Wanneer het intellect stilvalt kan gewaarzijn stromen

Vaak willen we middels het intellect dingen begrijpen. Een analytische overdenking van belangrijke zaken omtrent de Dhamma is bijzonder belangrijk. Maar we moeten niet vergeten dat het hoofd z'n beperkingen heeft. En iets dat beperkt is kan het onbeperkte niet omvatten. Het is dus belangrijk om de Dhamma te kennen en te weten hoe dingen werken. Maar een heel belangrijk aspect wat de Boeddha óók leert, is om dat hoofd tot rust, tot bedaren te brengen. Als we dat niet doen, blijven we steeds maar van alles met het intellect benaderen en zullen we het doel — Nibbana — niet kunnen bereiken.

Met de kennis (ñana) omtrent de ware Dhamma, kunnen we de Dhamma in de praktijk brengen (patipatti). Hierbij is het zaak om in de sleur van de gehele dag waakzaam te zijn. Niet slechts op die momenten dat je in alle rust en veiligheid in je meditatiekamer op je kussentje zit. Dat is natuurlijk erg belangrijk en vormt een goede basis, maar het is minder uitdagend. Tussen de mensen, op school, op je werk, tijdens interactie met mensen, tijdens moeilijke situaties, perioden etc., dat zijn de grote leermomenten. Vooral dit zijn de momenten waarop de Dhamma in praktijk wordt gebracht en de geest uitgelezen kansen krijgt om te ontwikkelen. Wanneer je de gehele dag door en vooral in dergelijke situaties, je het intellect met rust kunt laten, komt het begrip tot een bredere en diepere dimensie. Bij het tot rust komen van het intellect, kan Het hart worden geraakt en kunnen de vermogens (bala) gestaag tot volledige wasdom (gotrabhu) komen.

Het intellect heeft nauwe banden met de ideeën van 'ik'. Dit is niet altijd in een negatieve zin, maar het is wel het 'ik' dat zich erg bezigt met ideeën en gedachten. Het houdt het intellect gaande waardoor begrip niet verder kan ontwikkelen dan een louter intellectueel begrijpen van dingen. Het is een beperkt begrijpen. Dit is wat ik noem: begrijpen zonder dat Het hart wordt geraakt.

Wanneer je op de juiste wijze de Dhamma in praktijk brengt onder alle omstandigheden, zal het intellect stilvallen en kan gewaarzijn (vijañana) stromen en haar werk doen in de vorm van intuïtief inzicht. Zo ontstaat langzaamaan een allesomvattend en alles doordringend inzicht (pativedha) dat volledig voorbijgaat aan een conceptuele kennis (anubodha ñana).

Extra aanbevelingen