Concept en praktijk

Inhoudsopgave

Meer dan louter een concept

Wanneer het intellect stilvalt kan gewaarzijn stromen

Extra aanbevelingen

Meer dan louter een concept

De middenweg die door de Boeddha is ontdekt, is door hem uiteengezet als het Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga). Die uiteenzetting is 'slechts' een concept dat ons van instructies voorziet. Precies zoals een landkaart ons de weg naar een bestemming kan wijzen. Daarnaast zal er ook iets uit ons zelf moeten komen dat we toepassen om de bestemming te bereiken.

Als we van 's-Hertogenbosch naar Amsterdam willen reizen, kunnen we de landkaart (of een navigatiesysteem) gebruiken. De weg van en naar is niet moeilijk te begrijpen. Dat is slechts een concept, een basis om het geheel te vervolmaken. Er komt dus wat meer bij kijken. Zo moet er van tijd tot tijd bijgestuurd worden, goed opletten, in de spiegels kijken, correct invoegen, niet rechts inhalen, onder alle omstandigheden rustig blijven, afstand houden, rekening houden met de weersomstandigheden, op een natuurlijke, ongedwongen manier en met vrijheid schakelen etc. Door al die extra dingen die in de praktijk toegepast worden, wordt onze ervaring dieper en breder. Al die dingen maken het tot een compleet, volleerd en volwassen geheel. Dan hebben we een dieper, breder en allesomvattend begrip dan louter het concept, het beeld van de kaart dat niet veel meer is dan een lijn tussen twee steden. Zo is dat met alles. Deze volwassenere ervaring zal in meerdere dingen doorwerken en zich verbreden. Het zien is dan een zien en begrijpen dat aan vastomlijnde standaardconcepten voorbij gaat en veel dieper gaat.

Wanneer het intellect stilvalt kan gewaarzijn stromen

Wanneer we de vier Edele Waarheden en dus inclusief het Achtvoudige Pad conceptueel begrijpen, valt dit onder werelds juist begrip (lokiya samma ditthi). Wanneer door oefening een dieper begrip is ontstaan, valt dit onder bovenwerelds juist begrip (lokuttara samma ditthi) omdat alleen door de beoefening in hogere concentratie de bezoedelingen (kilesa) kunnen worden uitgerukt. Bij dit laatste is het de oefening waarmee Het hart wordt geraakt en de vermogens (bala) gestaag tot volledige wasdom (gotrabhu) komen. Het begrip krijgt dan een diepere en bredere dimensie: het wordt (stapsgewijs) van bovenwerelds (lokuttara) niveau. Maar het is in eerste instantie nog voor een groot gedeelte een zaak van het hoofd omdat het hoofd beperkt is en het geheel niet kan omvatten. Naarmate we vorderen op onze meditatieve weg, en door de jhana's gaan, zal het intellect steeds meer stilvallen. Dan kan gewaarzijn (vijañana) stromen en haar werk doen in de vorm van intuïtief inzicht. Een allesomvattend en alles doordringend inzicht dat volledig voorbijgaat aan conceptuele begrippen.

Dit is hoe de bovenwereldse paden (lokuttara magga) door de juiste beoefening worden verworven. Verderop zullen we hier nader op ingaan.

Extra aanbevelingen