Onverstoorbaarheid

Aneñja

aneñja

'Onverstoorbaarheid'; 'onwankelbaarheid'.

Dit is een technische term voor specifieke meditatieve verworvenheden (de bereikte jhana's). Dit impliceert een zeer hoge mate van mentale stabiliteit, vandaar 'onverstoorbaarheid'. Over welke jhana's het precies gaat, daar wil nog weleens een misverstand over bestaan hetgeen we hier zullen toelichten.

De term aneñja verwijst naar de onstoffelijke sfeer (arupavacara, zie hiervoor avacara).

Echter, in M105.12-14 en in M106.6-9 wordt de sfeer van niets-heid (akiñcaññayatana) (jhana 7) en de sfeer van noch waarnemen noch niet waarnemen (n'eva sañña nasaññayatana), (jhana 8) door de Boeddha aangeduid als 'het onverstoorbare' (omdat deze daar apart als zodanig behandeld worden), en niet de gehele onstoffelijke sfeer (jhana 5-8). Uit de eindnoten blijkt dat MA echter weer wel naar de gehele onstoffelijke sfeer (jhana 5-8) verwijst als 'het onverstoorbare'. Hierbij dient rekening gehouden te worden dat de commentatoren het niet altijd bij het rechte eind hebben.

Deze verwarring zou de volgende reden kunnen hebben:

In de sutta's worden de jhana's vaak standaard als een viervoudige divisie behandeld omdat de jhana's 5-8 zeer subtiel zijn. In de Abhidhamma echter, wordt gewoonlijk een vijfvoudige in plaats van een viervoudige divisie van de meditatieve verdiepingen (jhana's) gebruikt. Dit betekent in het geval van de viervoudige divisie, dat de vier verdiepingen van de onstoffelijke sfeer (jhana 5-8), strikt gesproken, nog steeds tot de 4e jhana behoren.

Dat de Boeddha in M105 en M106 de hoogste jhana's (7 en 8) van de onstoffelijke sfeer als onverstoorbaar (aneñja) aanduidt en niet de laagste van die sfeer (5 en 6), is logisch, want het zijn de hoogste jhana's die grenzen aan Nibbana. Hoe hoger in de lijst, hoe hoger de mentale stabiliteit.

Al met al komt het advies van de Boeddha erop neer, om de jhana's te gebruiken als ondersteuning, ze vervolgens allemaal te laten varen en gewoon voor Nibbana te gaan.

Extra aanbevelingen