Niet gehecht zijn aan kennis

In zijn gehele Leer wijst de Boeddha er voortdurend op dat het essentieel is dat er geen enkel vastgrijpen hoort te zijn. Waar je je ook aan vastgrijpt, daar is conditionering. Ook wanneer je hecht aan de Leer van de Boeddha.

In het volgende citaat betekent 'onafhankelijk' dat de arahat zonder begeerte leeft.

De arahat is zelfs niet eens gebonden aan de kennis die deel uitmaakt van het pad naar arahatschap.

Kennis is nog steeds het geconditioneerde (sankhata). Daarom is zelfs het Pad (magga) werelds. Maar dit Edel Achtvoudige Pad (ariya atthangika magga) dat werelds (lokiya) is, dient als een voertuig (yana) om het bovenwereldse (lokuttara) te realiseren. Het is het noodzakelijke Pad dat hem van een geconditioneerde (sankhata) naar een ongeconditioneerde (asankhata) toestand voert. Zonder de kennis van het Edel Achtvoudige Pad kan het doel — Nibbana — niet worden bereikt. Het Pad is er dan ook een voorwaarde voor (zie magga).

Echter, als er een hechten aan dat Pad zou zijn, zou dit een blokkade voor hem zijn; dan is hij 'gebonden door kennis' (ñana bandhu) waardoor zijn geest vooropgezet is (sasankharena). Een vooropgezette geest kan niet werkelijk vrij zijn.

Wanneer je op de drempel staat Nibbana te verwerkelijken, is het noodzakelijk dat de geest volkomen vrij is van elke vorm van kennis (ñana) omdat kennis geconditioneerd is. Een geconditioneerde (sankhata) staat van de geest kan niet het ongeconditioneerde (asankhata) bereiken. Het hoofd is beperkt en wat beperkt is kan het onbeperkte niet omvatten.

Daarom, hoewel de arahat natuurlijk wel de instructies van de Boeddha heeft opgevolgd, hecht hij niet aan die kennis. Boeddhisme is een ontdekkingstocht, maar het hechten aan kennis (of wat dan ook) blokkeert het ontdekken (passe). Nibbana is niet het oude. Het is altijd het nieuwe. Het is dan ook een kwestie van steeds het nieuwe ontdekken, in alles. Dit kan alleen door het schenken van aandacht (avajjana) omdat er dan openheid van geest is.

Zo vormen zintuiglijke verlangens (kamacchanda) het primaire obstakel. Dat is omdat verlangd wordt naar het oude, naar wat bekend is vanwege de herinnering en het kleven van bewustzijn aan dat object. Hoe kun je het nieuwe, het onbekende ontdekken als je in beslag bent genomen door het oude en bekende? Dat is niet mogelijk.

Bewustzijn moet voortdurend vernieuwd worden maar dat kan niet wanneer er een hechten is. Hechten levert een beperkte wereld op, want waar het oude is daar kan het nieuwe niet zijn. Bewustzijn is een stroom van zeer snel opeenvolgende staten (citta). Door het hechten kan bewustzijn niet correct functioneren en niet op een natuurlijke manier stromen. Het stromen waardoor het steeds vernieuwd wordt, is essentieel voor intuïtief inzicht.

Lees de toelichtingspagina De gelijkenis van het vlot waarin de Boeddha uitlegt dat zijn Leer er niet is om aan te hechten maar om de oversteek te maken. De oversteek van het bestaan dat vol gevaren en lijden is naar de veiligheid (khemam) en vrede (santi) van Nibbana.

Extra aanbevelingen