Leerstellige thema's

Nimitta

nimitta

'Thema'; 'teken'; 'beeld'; 'markering'; 'doel'; 'object'; 'fundament'; 'oorzaak'; 'voorwaarde'.

Deze betekenissen worden gebruikt in en aangepast aan vele contexten waarvan hier alleen de leerstellige worden genoemd.

De volgende vijf 'thema's' (A-E) kunnen worden gezien als praktische methoden om de afleidende gedachten te verwijderen. Ze dienen alleen te worden gebruikt wanneer de afleidingen aanhoudend of belemmerend worden. Op andere momenten moet de mediteerder bij zijn primaire onderwerp van meditatie blijven. Zie ook adhicitta.

A. 'Mentaal (reflex-) beeld', verkregen in meditatie. In volle helderheid zal het in de geest verschijnen door het succesvol oefenen van bepaalde concentratie oefeningen en zal het dan net zo levendig verschijnen alsof het door het oog wordt gezien. Het object dat helemaal aan het begin van de concentratie wordt waargenomen, wordt het inleidend beeld (parikamma nimitta) genoemd. Het nog steeds wankele en onduidelijke beeld, dat ontstaat wanneer de geest een zwakke mate van concentratie heeft bereikt, wordt het verworven of verkregen beeld (uggaha nimitta) genoemd. Een geheel helder en onbeweeglijk beeld dat bij een hogere concentratie ontstaat, is het tegenbeeld (patibhaga nimitta). Zodra dit beeld ontstaat, wordt het stadium van nabijheid-concentratie of toegang-concentratie (upacara samadhi) bereikt. Voor meer details, zie kasina; samadhi.

B. 'Teken van (vorige) kamma' (kamma nimitta) en 'teken van (de toekomstige) bestemming' (gati nimitta); deze ontstaan als mentale objecten van het laatste karmische bewustzijn juist vóór de dood (maranasañña kamma, zie Kamma — Kamma, heilzame en onheilzame wilshandelingen, C.3).

De gevallen A. en B. worden gebruikt in commentaar. In sutta gebruik komt de term voor als bijvoorbeeld:

C. 'Uiterlijke verschijning': van iemand die zintuiglijke controle heeft, wordt gezegd: 'hij grijpt niet naar de algemene verschijning' van een object (na nimittaggahi; M038; D02; verklaring Vis 1: 54; sila).

D. 'Object': de zes objecten, d.w.z. visueel, etc. (rupa nimitta; S22-003). Ook wanneer in de uitleg van animitta ceto vimutti ('tekenloze bevrijding van de geest') (zie ceto vimutti; vimokkha), wordt gezegd, 'sabbanimittanamamanasikara', verwijst het naar de 6 zintuigobjecten (MA op M043), en moet daarom worden weergegeven als 'door geen aandacht te schenken aan enig object (of object-ideeën).' Zie ook animitta ceto samadhi waarmee de Boeddha in D16.2.25 verwijst naar arahatschap.

Een aangenaam of mooi object (subha nimitta) is een voorwaarde voor het ontstaan van de hindernis van zintuiglijk verlangen (kamacchanda); een 'afstotend object' (patigha nimitta) is een voorwaarde voor het ontstaan van de hindernis van kwade wil (vyapada); contemplatie over de onzuiverheid van een object (asubha nimitta, zie asubha) is een tegengif voor zintuiglijk verlangen.

E. In PtsM 2, in een repetitieve reeks termen, verschijnt nimitta samen met uppado (oorsprong van het bestaan), pavattam (continuïteit van het bestaan), en kan dan worden weergegeven als 'voorwaarde van bestaan' (zie Path, 194).

Aanvullend

MA: Wanneer gedachten van zintuiglijk verlangen ontstaan omtrent levende wezens, dan is het 'andere beeld' de meditatie van onzuiverheid (asubha). Zie M010.10.

Wanneer gedachten zijn gericht naar levenloze dingen, dan is het 'andere beeld' de aandacht naar vergankelijkheid (anicca).

Wanneer gedachten van boosheid of haat ontstaan gericht naar levende wezens, dan is het 'andere beeld' de meditatie van liefdevolle vriendelijkheid (metta).

Wanneer gedachten zijn gericht naar levenloze dingen, dan is het 'andere beeld' de aandacht naar elementen (dhatu). Zie M010.12.

De remedie voor gedachten die verband houden met begoocheling (moha) is het oefenen onder begeleiding van een leraar belangrijk, het bestuderen van de Dhamma en het onderzoeken van oorzaken.