Inzicht

Vipassana

De lichtflits en blootlegging van de realiteit.

Inhoudsopgave

Niet het resultaat van louter intellectueel begrijpen

De 18 hoofdsoorten van inzicht-kennis

vipassana

'Inzicht'.

Niet het resultaat van louter intellectueel begrijpen

'Inzicht', is de intuïtief opdagende lichtflits en blootlegging van de waarheid van vergankelijkheid, het lijden en de onpersoonlijke of niet-substantiële aard van alle fysieke en mentale verschijnselen van het bestaan (zie ti lakkhana). Het is inzicht-wijsheid (vipassana pañña) dat de beslissende factor van bevrijding is in het boeddhisme, ofschoon het samen met de twee andere divisies van het Achtvoudige Pad — de training in moraliteit en concentratie — ontwikkeld moet worden. Het hoogtepunt van inzicht beoefening (zie visuddhi 6) leidt direct naar de stadia van heiligheid (zie visuddhi 7).

Inzicht is niet het resultaat van louter een intellectueel begrijpen, maar wordt gewonnen door directe meditatieve observatie van de eigen fysieke en mentale processen. In de commentaren en in Vis wordt de reeks in het ontwikkelen van inzicht meditatie als volgt gegeven:

  1. Inzicht in het fysieke (rupa).
  2. Inzicht in het mentale (nama).
  3. Contemplatie van beide (nama rupa), dat wil zeggen, van hun gezamenlijke verschijning in feitelijke gebeurtenissen en hun onderlinge afhankelijkheid.
  4. Beide (het fysieke en het mentale (nama rupa)) gezien als zijnde geconditioneerd — in de toepassing van het afhankelijk ontstaan (paticcasamuppada).
  5. In de toepassing van de 3 kenmerken van het bestaan (ti lakkhana) tot de mentale en fysieke gecombineerde toestanden.

De stadia van een geleidelijk aan groeiend inzicht worden beschreven in de 9 soorten van inzicht-kennis (vipassana ñana), die de 6e fase van zuivering (visuddhi) vormen: beginnend met de kennis van 'het ontstaan en verdwijnen' en eindigend met de 'aanpassing aan de waarheid'. Voor details, zie onder visuddhi 6; Vis 21.

De 18 hoofdsoorten van inzicht-kennis

18 hoofdsoorten van inzicht-kennis oftewel belangrijkste inzichten (maha vipassana) worden opgesomd en beschreven in Vis 22: 113 zoals in de lijst hieronder.

Door deze lijst van 18 worden de tegengestelde ideeën en opvattingen — de verkeerde dus — overwonnen, vandaar dat deze manier van overwinnen ook wel het 'overwinnen van het tegenovergestelde' wordt genoemd (tadanga pahana, 'dit overwinnen door dat').

  1. Contemplatie van vergankelijkheid (aniccanupassana):
    verdrijft het idee van duurzaamheid. Zie ook anicca.
  2. Contemplatie van lijden (of pijn) (dukkhanupassana):
    verdrijft het idee dat (geconditioneerde dingen) bevredigend zijn (of geluk is). Zie ook dukkha.
  3. Contemplatie van 'geen-zelf' (anattanupassana):
    verdrijft het idee van een zelf. Zie ook anatta.
  4. Contemplatie van walging oftewel ontnuchtering (nibbidanupassana):
    verdrijft hartstocht. Zie ook nibbida.
  5. Contemplatie van onthechting (viraganupassana):
    verdrijft hebzucht. (Dit betreft het inzicht in de vergankelijkheid van formaties (sankhara) en het bovenwereldse pad (lokuttara magga) dat Nibbana realiseert. Het is de vervaging van hebzucht en het ophouden van lijden. Zie ook viraga.
  6. Contemplatie van uitblussing (nirodhanupassana):
    verdrijft het idee van ontstaan (samudaya). Zie ook nirodha.
  7. Contemplatie van het opgeven, het verlaten of uitrukken (patinissagganupassana):
    verdrijft het idee van vastklampen. Zie ook patinissagga.
  8. Contemplatie van het afnemen of vernietiging (khayanupassana):
    verdrijft het idee van compactheid. Zie ook khaya.
  9. Contemplatie van het vergaan (vayanupassana):
    verdrijft het idee van kamma-ophoping. Zie ook vaya.
  10. Contemplatie van verandering (viparinamanupassana):
    verdrijft het idee van duurzaamheid (dat alles blijft bestaan). Zie ook viparinama.
  11. Contemplatie van het ongeconditioneerde of tekenloze (animittanupassana):
    verdrijft de voorwaarden of tekenen. Zie ook animitta.
  12. Contemplatie van het hartstochteloze (apanihitanupassana):
    verdrijft hartstocht. Zie ook apanihita.
  13. Contemplatie van leegheid (suññatanupassana):
    verdrijft afhankelijkheid (nissito) aan de notie van een zelf. Zie ook suññata.
  14. Contemplatie van inzicht in verschijnselen hetgeen de hogere wijsheid is (adhipañña dhamma vipassananupassana):
    verdrijft afhankelijkheid (nissito) vanwege het begrijpen van de kern van de oorzaak van lijden. Zie ook adhipañña dhamma vipassana.
  15. Contemplatie van perfecte kennis en visie volgens de realiteit (yathabhuta ñanadassananupassana):
    verdrijft afhankelijkheid (nissito) vanwege verwarring. Zie ook yathabhuta ñanadassana.
  16. Contemplatie van gevaar (adinavanupassana):
    verdrijft afhankelijkheid (nissito) vanwege gehechtheid. Zie ook adinava.
  17. Contemplatie van reflectie (patisankhanupassana):
    verdrijft gedachteloosheid. Zie ook patisankha.
  18. Contemplatie van het omkeren (vivattananupassana):
    verdrijft afhankelijkheid (nissito) vanwege het gebonden zijn. Zie ook vivattana.

Inzicht kan hetzij werelds (lokiya) of bovenwerelds (lokuttara) zijn. Bovenwerelds inzicht is van 3 soorten: 1. verbonden met een van de 4 bovenwereldse paden (zie lokuttara); 2. verbonden met een van de vruchten van die paden; 3. met betrekking tot de uitblussing of de vrijwel gehele opheffing van bewustzijn (zie nirodha samapatti). Zie ook samatha vipassana; visuddhi 3-7.

Document info
RegID 7R8NJp36CrvS4bS
Bijgewerkt 10 september 2023 18:57:25
Auteur Peter van Loosbroek — Ananda
Locatie www.sleuteltotinzicht.nl
Copyright Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm
Overig Geen