Functies van bewustzijn
Viññana kicca
Functies van bewustzijn worden toegepast binnen het proces van bewustzijn oftewel 'cognitieve opeenvolgingen'.
'Functies van bewustzijn'.
'Functies van bewustzijn', worden toegepast binnen het proces van bewustzijn oftewel 'cognitieve opeenvolgingen' (citta vithi). In het Abhidhamma Commentaar en Vis 14 worden de volgende functies vermeld:
- Wedergeboorte (patisandhi).
- Levenscontinuüm (bhavanga).
- Aandacht schenken (avajjana) (aan zien, horen, ruiken, proeven, voelen (lichaamsbewustzijn)) 'Zien' impliceert ook het zien met de geest oftewel de toestand van de geest zien.
- Zien (cakkhu viññana).
- Horen (sota viññana).
- Ruiken (ghana viññana).
- Proeven (jivha viññana).
- Lichaamsbewustzijn (kaya viññana).
- Ontvangen (sampaticchana).
- Onderzoeken (santirana).
- Bepaling (votthapana).
- Impuls (javana).
- Registreren (tadarammana).
- Sterven (cuti citta).

Er zijn soorten bewustzijn (viññana) voor het waarnemen van de corresponderende zintuigobjecten. Waarnemen bouwt een herinnering op dat wordt 'opgeslagen' in het geestesbewustzijn element (mano viññana dhatu) oftewel 'de vergaarbak'. Dit beïnvloedt op z'n beurt weer het toekomstige waarnemen (en heel veel andere zaken).
Alle soorten bewustzijn ontstaan afhankelijk (nissito) van een voorwaarde (paccaya) en vormen samen één functionerend (viññana kicca) geheel. Zo bouwt bewustzijn sferen (ayatana) oftewel de wereld waarin je leeft.
Een enkelvoudig deel van zintuiglijke waarneming (bijvoorbeeld visueel bewustzijn) dat geconditioneerd is door een zintuigorgaan en het corresponderende object, vormt in werkelijkheid een zeer complex proces waarin alle enkelvoudige fasen van bewustzijn de een na de ander elkaar in een razendsnel tempo opvolgen, terwijl zij hun achtereenvolgende functies uitvoeren. Bijvoorbeeld:
"Zodra een visueel object binnen het bereik van het gezichtsvermogen is gekomen, beïnvloedt het het gevoelige oogorgaan (cakkhu pasada), en geconditioneerd daardoor, vindt er een opwekking plaats in de onderstroom die de voorwaarde van bestaan vormt (bhavanga sota)."
"Echter, zodra het onderbewustzijn (bhavanga citta) is onderbroken, grijpt het functionele geesteselement (mano dhatu) het object, en al brekende door de onderstroom die de voorwaarde van bestaan vormt (bhavanga sota), verricht het de functie van 'aandacht schenken' (avajjana) van de geest naar een object."
"Onmiddellijk daarop ontstaat er bij de poort van het oog, en gebaseerd op het gevoelige oogorgaan, het oogbewustzijn, terwijl het de functie van 'zien' (dassana) verricht (…)."
"Onmiddellijk daarna ontstaat het geesteselement (mano dhatu) (Tabel I 39; 55) en verricht het de functie 'ontvangen' (sampaticchana) om het object van dat bewustzijn te ontvangen (…)."
"Onmiddellijk daarop ontstaat het geestesbewustzijn element (Tabel I 40; 41; 56) terwijl het het object 'onderzoekt' (santirana) dat door het geesteselement is ontvangen (…)."
"Onmiddellijk daarna ontstaat het functionele, wortelloze geestesbewustzijn element (mano viññana dhatu) (Tabel I ), dat gepaard gaat met gelijkmoedigheid (upekkha vedana), terwijl het de functie 'bepaling' (votthapana) verricht om het object te bepalen (…)."
"Wanneer het object nu groot is, flitsen onmiddellijk daarna 6 of 7 impulsmomenten voort (javana citta) vertegenwoordigd door een van de 8 heilzame (Tabel I 1-8), 12 onheilzame (Tabel I 22-33) of 9 functionele klassen van bewustzijn (Tabel I 72-80)."
"Welnu, als aan het einde van de impulsmomenten, het object bij de vijf zintuigpoorten (pañca dvaravajjana) erg groot is, en bij de poort van de geest (mano dvaravajjana) duidelijk is, dan verschijnt er, eenmaal of tweemaal, een van de 8 wortel vergezellende kamma-gevolg klassen van bewustzijn (Tabel I 42-49) van de zintuiglijke sfeer (kamavacara) of een van de wortelloze kamma-gevolg geestesbewustzijn elementen (mano viññana dhatu) (Tabel I 40; 41; 56). Omdat dit bewustzijn het vermogen heeft om, na de verdwijning van de impulsmomenten, door te gaan met het object van het onderbewustzijn, neemt het het object van het onderbewustzijn als het eigen object en wordt daarom 'registreren' genoemd (tadarammana), letterlijk 'dat object' of 'dat als object hebben'." Vis 14: 115 en verder.
Als het zintuigobject echter zwak is, dan bereikt het slechts het stadium van 'impuls' (javana) of dat van 'bepaling' (votthapana). Is het zeer zwak, dan vindt er slechts een opwekking (of verstoring) in het onderbewustzijn plaats.
Het proces van het innerlijke oftewel het geestesbewustzijn (mano viññana), d.w.z. zonder deelname van de 5 fysieke zintuigen, is als volgt: in het geval het mentale object (dhammarammana) duidelijk is wanneer het de geestespoort binnengaat, dan gaat het door de stadia van 'aandacht schenken bij de poort van de geest' (mano dvaravajjana), het stadium van 'impuls' (javana) en het stadium van 'registreren' (tadarammana).
Extra aanbevelingen
Zie Technische tabellen, rubriek De 14 functies van bewustzijn, voor alle 14 functies, nadere uitleg en een uitgebreid overzicht.
RegID | XesSfqYMiixDhF2 |
---|---|
Bijgewerkt | 12 september 2023 19:12:07 |
Auteur | Peter van Loosbroek — Ananda |
Locatie | www.sleuteltotinzicht.nl |
Copyright | Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm |
Overig | Geen |