Dhammapada hoofdstuk 26 — De brahmaan

Oefen uit alle macht en kap de stroom van zintuiglijke begeerte door. Leer het verdwijnen van geconditioneerde dingen kennen zodat je een kenner wordt van het Ongeschapene (Nibbana).

Wanneer de brahmaan — de zoeker naar waarheid — voorbij de twee dingen is gegaan (d.w.z. een expert is in kalmte meditatie (samatha bhavana) en inzicht meditatie (vipassana bhavana)), dan verwelken en verdwijnen in die persoon (in hem die weet) alle banden.

Voor hem waar geen ver weg is (bedoeld wordt de externe zintuigbases), en geen dichtbij is (bedoeld wordt de interne zintuigbases), (en daarmee wordt iemand bedoeld waarin geen idee van 'ik' of 'mijn' opkomt wanneer de zintuigen contact maken); voor hem bestaan beide niet. Hij is vrij van angst en hij is vrij van banden. Die persoon beschrijf ik als een brahmaan.

Hij is in geconcentreerde meditatie. Hij is vrij van alle vlekken (asava's) — het stof dat een wezen bezoedeld. Al zijn spirituele taken zitten erop. Hij heeft het hoogste doel (Nibbana) bereikt. Die persoon beschrijf ik als een brahmaan.

De zon schijnt gedurende de dag. De maan straalt tijdens de nacht. De krijger glanst alleen wanneer hij zijn harnas aan heeft. De brahmaan straal wanneer hij geconcentreerd is tijdens zijn meditatie. Maar de Boeddha schittert de gehele dag en de gehele nacht vanwege zijn bijzondere verlichting.

Hier legt de Boeddha uit wie een echte brahmaan, een echte heilige of monnik, en een echte asceet is. Iemand die bevrijd is van onheilzame daden wordt een brahmaan genoemd. Iemand met kalme zintuigen (en dus een edel leven leidt) wordt een heilige (samana) genoemd. Een persoon die al zijn tekortkomingen heeft opgeruimd, wordt een verzaker (pabbajito) genoemd.

Niemand zou een brahmaan — de volledig zuivere — moeten slaan. De monnik die het slachtoffer is geworden, moet zich onthouden van het aanvallen van de aanvaller en haat. Schande voor hem die een brahmaan (arahat) aanvalt; nog meer schande voor hem die wraak neemt.

Voor de monnik is de houding — om niet in haat om te slaan — inderdaad een groot voordeel. Wat in het vers staat is, dat wanneer hij zich afhoudt van datgene wat geliefd is in zijn geest (in dit geval de haat in zijn geest koesteren) dat dat geen klein voordeel is; het is een verandering voor iets beters, het is niet bepaald een kleine overwinning. Elke keer wanneer gewelddadigheid in zijn geest afneemt (door het niet te beschouwen als een geliefd object), zal ook zijn lijden afnemen.

Als een persoon zich goed beheerst omtrent zijn lichamelijke daden, in wat hij zegt en zich mentaal goed beheerst, dan is dat degene die ik een brahmaan noem, een edele heilige.

Als een waarheidzoeker de woorden van de Universele Boeddha (samma sambuddha) van een leraar leert, dan moet die leerling op gepaste manier respect aan die leraar tonen. Precies zoals een brahmaan respect toont aan zijn heilige vuur dat hij aanbidt.

Iemand wordt geen brahmaan vanwege zijn geklitte haar. Noch wordt iemand een brahmaan vanwege zijn clan. Zelfs iemands geboorte maakt hem geen brahmaan. Maar als iemand de waarheid ziet, de dingen ziet zoals ze zijn, dan heeft hij de kennis van de Leer verworven. En als hij dan ook nog zuiver en rechtschapen is (Dhamma staat o.a. voor 'de Leer', 'zuiverheid' en 'rechtschapenheid'), dan is het zulk een persoon die ik een brahmaan noem.

Sufferd! Wat voor nut heeft jouw uiterlijke schijn van ascetisme: jouw geklit haar en jouw kleed van luipaardenhuid? (Ten tijde van de Boeddha was dit voor sommige asceten een teken van 'heiligheid'.) Jouw buitenkant houdt je schoon en stralend, terwijl je van binnen vol bezoedelingen bent.

Hij draagt gewaden die gemaakt zijn van afgedankte stukken kleding (ten tijde van de Boeddha werden dergelijke stukken aan elkaar genaaid). Hij is zo matig in zijn voedsel en is zo slank, dat de aderen duidelijk op zijn lichaam getekend staan. Hij mediteert helemaal alleen in het woud. Zulk een zoeker naar waarheid, is de persoon die ik een brahmaan noem.

Ik noem een persoon niet een brahmaan louter omdat hij via de baarmoeder van een brahmaanse moeder is geboren. Noch noem ik een persoon een brahmaan louter omdat hij mensen met 'meneer' (bho) aanspreekt als hij vol bezoedelingen is. Ik noem een persoon een brahmaan als hij vrij van bezoedelingen en vrij van hechten is.

Ten tijde van de Boeddha waren de brahmanen bedreven in allerlei externe rituelen. Zij waren beleefd en hoffelijk en spraken mensen aan met 'bho' (meneer). Maar de Boeddha stelde dat zulk een beleefd en hoffelijk gedrag niet voldoende was. Om zich voor de titel 'brahmaan' te kwalificeren, moesten zij innerlijk, spiritueel zuiver zijn. Zo niet, dan bleven zij slechts 'meneer-zeggers'. Ook tegenwoordig zijn er mensen die met beleefd spreken zich op een hoger niveau denken te plaatsen dan anderen, een vorm van hooghartigheid.

Hij is bevrijd van alle banden (saññojana). Als gevolg daarvan is hij vrij van onrust en is hij zonder angst. Hij is voorbij alle banden gegaan. Doordat hij bevrijd van banden is, is hij niet langer aan de wereld gebonden. Zulk een persoon beschrijf ik als een brahmaan.

In dit vers wordt de waarheidszoeker vergeleken met een persoon die een os met een kar bestuurt: hij heeft zich bevrijd van de riem van haat. Hij heeft zich bevrijd van de teugel van begeerte. Hij is ontsnapt aan de grote schakel (touw met hoofdstel) waardoor alle verbintenissen zijn verbroken; dit zijn de verkeerde inzichten die mensen verdwazen. Hij heeft de disselboom van onwetendheid verwijderd. Hij is zich de Vier Edele Waarheden gewaar geworden (een verlicht mens geworden). Die persoon beschrijf ik als een brahmaan.

Hij is mishandeld en beledigd. Hij is gemarteld, gevangengenomen en vastgebonden. Maar hij verdraagt dit alles zonder zich te irriteren of zijn geduld te verliezen (iemand die geduldig is, is verdraagzaam, vandaar dat khanti voor zowel verdraagzaamheid als voor geduld staat). Zulk een persoon die verdraagzaamheid als zijn kracht en zijn leger heeft, die beschrijf ik als een brahmaan.

Hij is vrij van kwaadwilligheid. Hij voert nauwlettend zijn religieuze verplichtingen uit en houdt zich correct aan de regels. Hij is gedisciplineerd ten aanzien van deugdzaam gedrag. Hij is beteugeld. Dit is het laatste lichaam dat hij innam omdat hij de cyclus van geboorte en dood (samsara) tot een einde heeft gebracht. Die persoon noem ik een brahmaan.

Het water raakt niet gehecht aan een lotusblad; het rolt ervan af. Het mosterdzaadje raakt niet gehecht aan de punt van een naald; de punt is te klein voor het mosterdzaadje waardoor het er vanaf rolt. Op dezelfde manier raakt een wijs mens niet gehecht aan zintuiglijke dingen. Zulk een niet-gehecht persoon beschrijf ik als een brahmaan.

Hij heeft in dit leven (of in deze wereld) het einde van lijden gerealiseerd. Hij draagt geen lasten meer; hij heeft zijn 'lading' neergelegd. Hij heeft zich losgemaakt van de banden die hem vasthielden. Het is zulk iemand die ik een brahmaan noem. (Het zien van het einde van lijden heeft betrekking op de derde Edele Waarheid hetgeen gelijk is aan Nibbana.)

Hij bezit diepe wijsheid. Hij is vol inzicht. Hij is bekwaam om het verkeerde van het juiste pad te onderscheiden. Hij heeft het allerhoogste doel bereikt. Die persoon noem ik een brahmaan.

Hij onderhoud geen veelomvattend contact, noch met de lekenvolgelingen noch met andere monniken. Hij is niet gehecht aan de manier van leven als die van de huishouder. Hij is tevreden met de broodnodige behoeften. Dat is de persoon die ik een brahmaan noem.

Hij heeft de knuppel weggegooid en zijn wapens aan de kant gelegd. Hij doet geen enkel wezen kwaad; noch de angstige, schuwe wezens (d.w.z. de wezens waarin begeerte is), noch de angstloze, stabiele, sterke wezens (die begeerte hebben opgegeven). Dat is de persoon die ik een brahmaan noem.

Onder hen die de vijandig zijn is hij vriendelijk. Onder hen die gewelddadig zijn is hij vredig en rustig. Onder hen die zelfzuchtig zijn is hij onbaatzuchtig. Dit is een persoon die midden in de wereld leeft zonder zichzelf aan de gekte van de wereld te conformeren. Het is deze persoon die ik brahmaan noem.

Zijn geest accepteert geen slechte dingen als hartstocht (raga), haat (dosa), eigendunk (mana) en minachting van anderen (makkha). Hierin, is zijn geest als de punt van een naald die een mosterdzaadje niet vastgrijpt. Een individu met zo'n geest beschrijf ik als een brahmaan.

Zijn spraak is vriendelijk. Zijn woorden berusten op waarheid, ze zijn vol diepe betekenis en leerzaam. Door zijn woorden zal hij nooit iemand beledigen of slecht spreken over iemand. Noch zal hij door middel van zijn woorden iemand ophitsen.

Als iemand in deze wereld niet neemt wat niet gegeven is of wat niet rechtmatig aan hem toebehoort, of het nu lang of kort is, klein of groot, goed of slecht, dan is dat de persoon die ik een brahmaan noem.

Hij heeft geen enkel verlangen naar zowel deze wereld als naar de volgende wereld. Hij is vrij van elke vorm van begeren, hoe subtiel dan ook. Hij is vrij van bezoedelingen. Ik verklaar dat zulk een persoon een zeer goed brahmaan is.

Hij heeft geen gehechtheden. In hem kunnen geen gehechtheden ontdekt worden. Spiritueel gezien heeft hij geen twijfels dankzij zijn perfecte gewaarzijn. Hij heeft de doodloze staat bereikt (Nibbana).

Als iemand in deze wereld voorbij het goede en het slechte (puññapapa pahinassa) is gegaan en voorbij gehechtheden is, dan is hij zonder verdriet, hij is zonder bezoedelingen, hij is zuiver. Dat is de persoon die ik een brahmaan noem.

Hij is als de volle maan — zuiver en zonder bezoedelingen. Hij is puur, helder en uitzonderlijk kalm. Hij is vrij van irritatie. Hij is bevrijd van de begeerte dat genoegen schept in de cyclus van het bestaan (samsara). Die persoon, zo verklaar ik, is een waar brahmaan.

Hij is het moeras van begeerte overgestoken. Hij is voorbij het moeilijke gebied van bezoedelingen gegaan, het gebied dat zo moeilijk te begaan is. Hij heeft de cyclus van het bestaan (samsara) doorkruist. Hij heeft geheel en volkomen de Andere Kant bereikt. Hij is een meditator en is vrij van begeerte. Zijn spirituele twijfels zijn allemaal opgelost. Hij grijpt zich nergens meer in de wereld aan vast. Hij is bekoeld (d.w.z. hij heeft Nibbana gerealiseerd). Zulk een persoon beschrijf ik als een brahmaan.

In deze wereld is hij het leven van een thuisloze asceet aangegaan. Hij is bevrijd van zintuiglijke geneugten en van het continueren in het bestaan. Die persoon beschrijf ik als een brahmaan.

In deze wereld is hij het leven van een thuisloze asceet aangegaan. Hij is bevrijd van begeerte en van het continueren in het bestaan. Die persoon beschrijf ik als een brahmaan.

Hij heeft de banden opgegeven die hem binden aan de mensenwereld. Ook heeft hij de banden opgegeven die hem doen hechten aan het leven in de hemelse werelden en aan goden. Op deze manier is er geen enkele band meer die hem nog in samsara gevangen houdt. Deze persoon noem ik een waar brahmaan.

Hij heeft lust opgegeven. Ook heeft hij de walging voor de beoefening van meditatie opgegeven. Op deze manier is hij vrij van zowel lust als van walging. Hij heeft totale kalmte bereikt. Hij is bevrijd van de voedingsbodem van het bestaan (bezoedelingen) dat de geest bezoedeld. Daarmee heeft hij alle werelden (alle sferen) van het bestaan overwonnen en is vol inspanning. Die persoon noem ik een brahmaan.

Hij ken de dood en wedergeboorte van wezens op elke wijze; hij weet waar en in welke bestaansvorm zijn wedergeboren worden. Hij is noch gehecht aan geboorte, noch aan dood. Hij is op de juiste bestemming gearriveerd. Hij bezit de essentiële kennis. Dit is de persoon die ik als een brahmaan beschrijf.

Hun pad (bestemming) kan noch door goden (deva's), hemelse muzikanten (gandhabba's), noch door mensen (manussa) getraceerd worden, omdat zij geen bezoedelingen meer hebben. Zulk een persoon, de arahat, heeft de hoogste spirituele staat bereikt. Zulk een persoon noem ik een brahmaan.

Voor hem geldt dat er geen bezoedelingen omtrent het verleden, het heden of de toekomst blijven bestaan omdat hij zich nergens aan vastgrijpt. Hij is vrij van bezoedelingen. In hem is er geen vastklampen of hechten. Die persoon beschrijf ik als een brahmaan.

Vanwege zijn kracht is hij als een stier om voor te gaan en leiding te geven. Hij is een groot heilige omdat hij al het essentiële heeft gerealiseerd. Hij heeft de dood overwonnen. Hij is verstoken van alle bezoedelingen. Hij is gezuiverd van al het kwaad. Hij is tot de realiteit ontwaakt. Die persoon beschrijf ik als een brahmaan.

De wijze kent zijn vorige levens. Hij is bekwaam om hemel en hel te zien — de staten van geluk en ellende. Hij heeft de cyclus van het bestaan beëindigd. Hij beschikt over de hogere kennis. Hij heeft de staat van een heilige bereikt. Hij heeft de uiteindelijke perfectie bereikt. Het is deze persoon die ik een brahmaan noem.