Dhammapada hoofdstuk 25 — De monnik

Het is goed om gedisciplineerd te zijn omtrent het oog. Het is goed om gedisciplineerd te zijn omtrent het oor. Het is goed om gedisciplineerd te zijn omtrent de neus. Het is goed om gedisciplineerd te zijn omtrent de tong.

Het is goed om gedisciplineerd te zijn omtrent het lichaam (omtrent de daden die via het lichaam worden uitgevoerd). Het is goed om gedisciplineerd te zijn omtrent de geest. De monnik (bhikkhu) die gedisciplineerd is in al deze gebieden, zal bevrijding van al het lijden bereiken.

Wie zijn handen beheerst, zijn voeten beheerst, zijn spraak beheerst, wie volledige controle over zichzelf heeft, wie vreugde beleeft in de beoefening van zijn object van meditatie, wie kalm is, in afzondering leeft, wie tevreden is; diegene wordt een monnik genoemd.

De monnik die zijn mond beheerst (spraak), die met wijsheid spreekt en kalm van geest is, die de betekenis van de Dhamma uiteenzet — de woorden van die monnik zijn altijd aangenaam.

De monnik die van de Dhamma zijn woning heeft gemaakt (oftewel die de Dhamma in praktijk brengt), die vreugde vindt in de Dhamma, die op de Dhamma mediteert en de Dhamma altijd indachtig is; hij zal nooit het spoor van de Ware Dhamma bijster raken.

Minacht niet wat je ontvangen hebt. Verwacht anderzijds ook niet iets te krijgen van wat anderen ontvangen hebben. Als een monnik jaloers is op wat anderen ontvangen hebben, dan zal hij nooit of te nimmer kalmte van geest bereiken.

Het kan zijn dat de monnik weinig ontvangen heeft, maar hij minacht niet datgene wat hem is gegeven. Hij is tevreden met zijn ontvangsten. Zulk een monnik, die een zuiver leven leidt en onvermoeibaar is, wordt zelfs door de deva's geprezen.

Hij is voorbij de betekenis (de conventionele aanduiding) van zijn eigen mentale en lichamelijke componenten (nama rupa). Voor hem bestaat er geen 'ik', 'mij' of 'mijn' (dus is er voor hem geen basis voor zelfzuchtigheid). Als zijn geestelijke en lichamelijke 'entiteit' tot verval komt en verslechtert, zal hij niet treuren; hij treurt immers niet om wat er in werkelijkheid niet is... (Wat wij 'ik', 'mij' etc. noemen, is slechts een conventionele aanduiding van een proces.) Zulk een persoon wordt terecht 'monnik' genoemd.

De monnik die doordrongen is met liefdevolle vriendelijkheid (metta) en een diep vertrouwen heeft in de Leer van de Boeddha (Buddha sasana), zal de vredige staat (santi, d.w.z. Nibbana) bereiken. Hij zal geluk ervaren omdat hij het geconditioneerde (sankhara, d.w.z. alle fenomenen binnen elke bestaanswereld) tot rust brengt waardoor het proces van worden (bhava) gestopt wordt.

Monnik, in je boot moet zich geen water bevinden. Als er lekken in zijn, zal hij zinken. Als het water eenmaal uit de boot is gehoosd (en alle lekken zijn gedicht), wanneer zowel hartstocht als haat zijn verdwenen, zal je boot snel zijn bestemming (Nibbana) bereiken.

Iemand moet de vijf lagere banden doorkappen, dan zich van de vijf hogere banden bevrijden (zie saññojana). Iemand moet de vijf vermogens (of krachten) ontwikkelen (zie bala), en hij moet voorbij vijf gehechtheden gaan (hier wordt bedoeld: begeerte, haat, onwetendheid, eigendunk en hechten aan meningen (vallen allemaal binnen de 10 banden, saññojana)). Een monnik die dit heeft bereikt, wordt beschreven als 'iemand die de rivier is overgestoken'.

Monnik, mediteer en wees niet onoplettend! Sta je geest niet toe om rond te dwalen, om zich te verdoen met zintuiglijke geneugten. Als je dat toestaat, dan is het alsof je brandende ijzeren klonten in je keel gestopt krijgt en zul je je lot beklagen en uitschreeuwen: "Dit is pijn!"

Voor iemand waarin een gebrek aan meditatie (jhana, d.w.z. die een meditatief leven leidt, die geen goede concentratie heeft) is geen wijsheid. Meditatie en wijsheid zijn beide essentieel en kunnen niet zonder elkaar bestaan. Als in een persoon meditatie en wijsheid beide aanwezig zijn, dan is hij dicht bij Nibbana.

Een monnik die naar een rustige plaats is gegaan (vaak letterlijk vertaald als 'lege woning', maar leeg kan ook rustig, afgezonderd zijn, en 'woning' kan ook verblijfplaats zijn), wiens geest vredig is, die in staat is om de realiteit van dingen te zien, ervaart een vreugde die bij gewone stervelingen onbekend is.

Wanneer de mediteerder het ontstaan en verdwijnen van de vijf groepen van hechten (pañca upadana kkhandha) ziet, ervaart hij een vreugde (piti) en blijheid (hier als pamojja aangeduid, oftewel sukha) die de voorboden van Nibbana zijn.

Hier (d.w.z. in deze Leer) zijn de eerste stappen voor de wijze monnik: het bewaken van de zintuigen, tevredenheid en discipline omtrent de Disciplinaire Code (patimokkha), zijn vooraanstaande zaken voor moraliteit. Verder is het omgaan met edele vrienden die een zuiver leven leiden en onvermoeibaar zijn in hun inspanningen, een pre.

Iemand moet hoffelijk zijn en zijn gedrag moet aangenaam zijn. Iemand moet doeltreffend zijn in zijn training. Door deze dingen verkrijgt iemand onmetelijk veel geluk dat naar het einde van het lijden brengt.

De jasmijn werpt al zijn verwelkte bloemen van zich afwerpt. Op dezelfde manier, monniken, moeten jullie hartstocht en haat van jullie afwerpen.

Om helemaal en volkomen gekalmeerd te zijn, moet een monnik beheerst zijn in zijn lichamelijke handelingen en in zijn spraak. Deze discipline is de aanzet voor hem om beheerst te zijn in de geest. Dan, als deze drie vormen van beheersing zijn bereikt, is hij helemaal en volkomen gekalmeerd, bekoeld, vredig.

Het is aan iemand zelf om zich aan te zetten. Het is aan de persoon in kwestie om aandachtig te zijn en zichzelf onder de loep te nemen. Monnik, op deze manier moet je jezelf bespiegelen, bewaken. Op deze manier zul je gelukkig zijn.

Jijzelf bent je eigen redder, je eigen toevlucht. Jijzelf bent je eigen gids. Vandaar dat je discipline dient aan te wenden om jezelf te bespiegelen, jezelf in de gaten te houden, precies zoals ook een koopman dat doet bij zijn kostbare hengst waar hij heel zuinig op is.

De monnik die doordrongen is met geluk (pamojja) en een diep vertrouwen heeft in de Leer van de Boeddha (Buddha sasana), zal de vredige staat (santi, d.w.z. Nibbana) bereiken. Hij zal geluk ervaren omdat hij het geconditioneerde (sankhara, d.w.z. alle fenomenen binnen elke bestaanswereld) tot rust brengt waardoor het proces van worden (bhava) gestopt wordt.

Het kan zijn dat een monnik nog van jonge leeftijd is, maar als hij zich met ernst toelegt op de Leer van de Boeddha, dan is hij als de maan die van achter een donkere wolk tevoorschijn komt en zo de wereld verlicht.