De werking van waakzaamheid

Inhoudsopgave

Alleen maar voordelen

Het opkomende begrip

Vreugde beleven in waakzaamheid

Alleen maar voordelen

In de ontwikkeling van inzicht gaat het erom om 'de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn'. Het eerste vereiste hiervoor is, dat je constant heel waakzaam bent. Dit kan in het begin een flinke opgave lijken of zelfs zijn, maar met de juiste instructies en vastbeslotenheid, zal je dit steeds minder moeite kosten en uiteindelijk helemaal geen. Je zult zelf ervaren dat alertheid van geest geen enkel nadeel en alleen maar voordelen oplevert. Werkelijk in alle opzichten. Als je op een wijze manier nadenkt (yoniso manasikara), is dit vrij logisch en niet zo moeilijk te begrijpen. De eigen ervaring is echter belangrijk want dat doet je vertrouwen toenemen. Je zult vreugde beleven in waakzaamheid (appamadarato) en dan kost het uiteindelijk geen enkele moeite meer. Dan gaat het als vanzelf omdat waakzaamheid — na enige oefening — diep in je hart een deel van je is geworden. Het is een kwestie van beginnen en doorgaan.

Het opkomende begrip

De waakzaamheid doet op een bepaald moment zelfs een begrip in je ontstaan waardoor je onoplettendheid met angst beschouwt (pamade bhayadassi). Datgene wat je angst inboezemt, heeft te maken met de terugkerende cyclus van bestaan (samsara) hetgeen een direct verband houdt met het dagende begrip van lijden (dukkha). Verder zal dit begrip een gevoel van urgentie (samvega) teweegbrengen om zo snel mogelijk een einde aan dat lijden te maken. Want lijden is ongewenst. Met juist begrip zie je er het gevaar (adinava) van in. Je wilt veiligheid (khemam) van lijden. Niemand wil graag lijden, maar de meeste mensen zijn niet vrij van lijden omdat ze de diepe betekenis van lijden niet begrijpen vanwege zintuiglijke verlangens en het maar willen doorgaan in het bestaan (bhava). Verlangen wil steeds ergens omheen in plaats van er doorheen. Hierdoor wordt de realiteit, zoals dingen werkelijk zijn, ontkent. Daarom is de training in waakzaamheid zo essentieel.

Vreugde beleven in waakzaamheid

Het vreugde beleven in waakzaamheid en onoplettendheid met angst (bhaya) beschouwen, zijn daarom twee essentiële en positieve factoren. Wanneer je aandachtig leeft, zullen deze factoren geleidelijk aan en op een natuurlijke wijze in je ontwikkelen. Dan zul je het niet lastig vinden om oplettend te zijn; dan geniet je juist met volle teugen van het leven! Het kan vreemd klinken, maar dat komt doordat je het leven steeds beter los kunt laten. Dit betekent niet dat je iedereen en alles in de steek laat, maar dat je mentaal steeds minder door allerlei dingen in beslag genomen zult zijn. Het geluk dat je ervaart is het geluk van mentale verzaking, van innerlijke vrijheid. Oplettendheid heeft een bevrijdende werking. Innerlijke vrijheid begint dus met waakzaamheid, oplettendheid, indachtigheid. Wij hebben zelf de verantwoordelijkheid om onszelf te bevrijden. Een ander kan dat niet voor ons doen. Gelukkig, anders waren we afhankelijk (nissito) van iets of iemand anders… We zijn liever onafhankelijk (anissito).

De laatste woorden van iemand maken vaak een diepe indruk op mensen. Dit is de reden waarom de Boeddha de volgende woorden als zijn laatste woorden heeft gekozen om zijn monniken voor de allerlaatste keer aan te sporen om de belangrijkheid van waakzaamheid/oplettendheid/indachtigheid te benadrukken. (Het woord 'appamadena' is afgeleid van appamada):

D16 — Maha Parinibbana Sutta — Het grote heengaan