Niet er omheen maar er doorheen

Om te beginnen met meditatie is het een voordeel om over een rustige kamer te beschikken zodat je je beter kunt concentreren. Maar uiteindelijk is meditatie niet beperkt tot een afzonderlijk plekje waar je geen last hebt van de (externe) wereld. De ware meditatieve momenten — de leermomenten van het leven — spelen zich middenin de wereld af, tijdens interactie met mensen, in lastige en moeilijke momenten, ongewenste en vervelende situaties etc. Dit is waar de realiteit van het echte leven zich afspeelt, inclusief alle problemen en lijden (dukkha). Daarom juist is dit het gebied waar we ons kunnen sterken. Het leven heeft ons heel veel te bieden, maar we moeten begrijpen hoe we ervan kunnen leren en er mentaal sterker door kunnen worden. Ontkenning is in geen geval een oplossing want ontkenning leidt niet tot realiteit. Dat sterkt ons niet, maar maakt ons zwakker en instabiel waardoor lijden toeneemt. Omdat we diverse problemen in het leven ontmoeten, moeten we leren hoe we daar mentaal mee om kunnen gaan en er ons voordeel mee kunnen doen.

Precies zoals er in de externe wereld problemen zijn, zo zal ook de geest (de interne wereld) menigeen probleem opwerpen. Maar als we met aandacht leren kijken naar zijn toestand, zullen we op den duur alle mentale associaties kunnen zien en duidelijk begrijpen. Dit is zeer essentieel want de geest is erg listig, sluw. Hij is heel knap in het je misleiden om het goede pad te sluiten en het verkeerde pad te openen. We noemen het Mara, de verleider. De edele leraar is zijn vijand want die wijst mensen het juiste pad. Daar houdt Mara niet van. Echter, Mara is niets anders dan negatieve zaken van de geest, hoofdzakelijk in gang gebracht door zintuiglijke toegeeflijkheid. Wie zich door de verleider op sleeptouw laat nemen kan tot de laagste regionen afzakken. De Boeddha zei altijd: 'Waar geen indachtigheid is, daar krijgt Mara ruimte.' Ongetraind en veronachtzaamd brengt de geest dan ook veel lijden voort, maar door de beoefening van indachtigheid zal Mara terrein verliezen en zal de geest veel geluk voortbrengen.

Bij de juiste training zul je steeds minder omarmen en steeds minder wegduwen. Zowel omarmen als wegduwen is allebei verlangen, hartstocht (raga). Het is heel essentieel dit te begrijpen, maar dit begrip kan er eenvoudigweg niet zijn als er hartstocht is wat de geest bezoedelt en er daarom geen helder begrip kan zijn. Vandaar dat het belangrijk is om hartstochten in te tomen, tot bedaren te brengen. Wanneer hartstocht ophoudt, houdt ook het omarmen en het wegduwen op. Dan is er niets meer om te omarmen of weg te duwen. Dan zullen er momenten komen waarin je jezelf kunt openstellen voor wat er is en wat er gebeurt, ongeacht wat dat ook is. Dan speelt persoonlijke voorkeur en afkeer (anurodhapativirodha) geen dominante rol meer. Omdat je dan alles kunt aankijken, kan aandacht haar functie vervullen waardoor je echt gaat zien en begrijpen wat er speelt. Dit leidt tot begrip, tot inzicht. Naast een dosis moed is er ook oprechtheid (ujukata) oftewel eerlijkheid voor nodig. Want de weg van het echte leven is er niet omheen, maar er doorheen.

Zo zien we dat lijden, problemen, ongewenste situaties etc., ook een positieve kant en functie heeft. Wat de Boeddha geleerd heeft, impliceert in feite dat als je dóór het lijden heen gaat, je er uiteindelijk sterker en wijzer uitkomt. Mentale stabiliteit en wijsheid zijn cruciaal om vrij van lijden te zijn. Dus als je denkt dat de Leraar zijn Dhamma alleen onderwezen heeft voor mensen met een psychisch probleem, heb je het goed mis. Daar ga je anders tegenaan kijken wanneer je echt begrijpt wat lijden (dukkha) is.

Wanneer je de minder leuke dingen in het leven niet durft of wilt aankijken, kun je niet leren van ervaringen en zal de geest oneindig doorgaan met het creëren van moeilijkheden. Maar het leven is als een hand: die heeft ook twee kanten. Hoe kun je een geheel begrijpen als je slechts één kant wilt zien? Maar wanneer hartstocht wordt opgegeven kun je het totale gebeuren begrijpen, wat het leven in z'n totaliteit te bieden heeft. Op die manier kan de geest leren. Dan kan hij intelligent (viññu) worden en tot volle wasdom (gotrabhu) komen. Dat is zo omdat hij zich dan kan openstellen voor alles wat er op z'n pad komt.

Extra aanbevelingen