Mentale ontwikkeling

Bhavana

bhavana

'Mentale ontwikkeling'.

Letterlijk: 'het in bestaan roepen, produceren', is wat in het westen gewoonlijk tamelijk vaag 'meditatie' wordt genoemd. Men dient twee soorten te onderscheiden: de ontwikkeling van kalmte (samatha bhavana), dat wil zeggen, concentratie (samadhi), en de ontwikkeling van inzicht (vipassana bhavana), hetgeen duidt op wijsheid (pañña). Deze twee belangrijke termen, kalmte en inzicht (samatha vipassana), komen we vaak in de sutta's tegen waar ze uitgelegd worden evenals in de Abhidhamma.

Kalmte (samatha) is de geconcentreerde, onbeweegbare, vredige, en daarom de onbevlekte staat van de geest, terwijl inzicht (vipassana), het intuïtieve inzicht is in het vergankelijke (anicca), onbevredigende (dukkha) en onpersoonlijke (anatta) (zie ti lakkhana) van alle fysieke en mentale verschijnselen van het bestaan die in de 5 groepen van het bestaan besloten liggen, namelijk: lichamelijkheid, gevoelens, waarnemingen, mentale formaties en bewustzijn. Zie hiervoor pañca upadana kkhandha.

Kalmte, of concentratie van de geest, levert volgens de Sank een drievoudige zegening op: aangename wedergeboorte, een gelukkig huidig leven en zuiverheid van geest, hetgeen de voorwaarde is voor inzicht. Concentratie is het onontbeerlijke en noodzakelijke fundament en een eerste vereiste voor inzicht om de geest te zuiveren van de 5 mentale bezoedelingen of hindernissen (pañca nivarana), terwijl inzicht (vipassana) de 4 bovenwereldse fasen van heiligheid (zie ariya puggala) en bevrijding van de geest voortbrengt. De Boeddha zei daarom: "Dat jullie mentale concentratie zullen ontwikkelen, monniken, want iemand die mentale concentratie bezit, ziet de dingen overeenkomstig de realiteit." S12-005

En in Mil wordt gezegd: "Net zoals een brandende lamp in een donkere kamer wordt gebracht, zo zal het licht van de lamp de duisternis vernietigen en licht voortbrengen en verspreiden; net zo zal inzicht, wanneer dat verrezen is, de duisternis van onwetendheid vernietigen en het licht van wijsheid voortbrengen."

Vis 3-6 geeft volledige aanwijzingen over hoe volledige concentratie en de meditatieve verdiepingen (jhana's) verkregen kunnen worden door middel van de volgende 40 meditatieonderwerpen (kammatthana):

• 10 kasina-oefeningen (zie kasina). Deze brengen de 4 verdiepingen (jhana's) voort.
• 10 walgelijke onderwerpen (asubha). Deze brengen de 1e verdieping voort.
• 10 bespiegelingen (anussati) inzake: de Boeddha (buddhanussati); de Leer (dhammanussati); de boeddhistische gemeenschap (sanghanussati); moraliteit (silanussati); vrijheid (vimutti); de hemelse wezens (devatanussati); de dood (marananussati); onreinheden (asubhanussati); de in- en uitademing (anapana sati) en vrede (upasamanussati).

Onder deze, kan de bespiegeling (of indachtigheid) van de in- en uitademing, alle 4 de meditatieve verdiepingen (jhana) voortbrengen: die van het lichaam de 1e verdieping, en de rest alleen nabijheid-concentratie (upacara samadhi, zie samadhi).

• 4 verheven verblijven (brahma vihara): liefdevolle vriendelijkheid (metta), mededogen (karuna), meelevende vreugde (mudita) en gelijkmoedigheid (upekkha). Van deze, brengen alleen de eerste 3 oefeningen, 3 meditatieve verdiepingen voort. De 4e meditatieve verdieping (jhana) wordt alleen door de laatste (gelijkmoedigheid) voortgebracht.
• 4 onstoffelijke sferen (arupayatana, zie jhana) van: oneindige ruimte, oneindig bewustzijn, niets-heid en noch waarnemen noch niet waarnemen. Deze hebben betrekking op de 4e meditatieve verdieping, want de 4 verdiepingen van de onstoffelijke sfeer, (zie jhana) behoren, strikt gesproken, nog steeds tot de 4e jhana, omdat zij dezelfde twee factoren bevatten (upekkha vedana en samadhi).
• 1 aanschouwing van de walgelijkheid van voeding (ahare patikkula sañña), wat nabijheid-concentratie kan voortbrengen.
• 1 analyse van de 4 elementen (catudhatu vavatthana), wat eveneens nabijheid-concentratie kan voortbrengen.

Mentale ontwikkeling vormt een van de 'bases van verdienstelijke daden' (puñña kiriya vatthu). 'Vreugde vinden in meditatie' (bhavana ramata) is een van de goede gewoonten van de edelen (ariya vamsa).