De essentiële kracht van eenvoud

Inhoudsopgave

Opkomen, vergaan en verandering van toestand

Eenvoudig en dichtbij

Opkomen, vergaan en verandering van toestand

De boeddhistische Leer benadrukt in het bijzonder dat dingen (dhamma's) oftewel verschijnselen, fenomenen, in een toestand zijn van voortdurend opkomen (uppada) en vergaan (vaya). Alle dingen hebben de aard van verandering (viparinama dhamma) in zich. Dit is waarom alle geconditioneerde dingen (dingen die zijn ontstaan, zijn opgekomen, 'in het bestaan zijn gekomen') in essentie lijden (dukkha) zijn.

Opkomen (uppada), vergaan (vaya) en verandering van toestand (thitassa aññatattam) zijn de drie kenmerken (of eigenschappen) die alle geconditioneerde dingen in zich dragen (sankhatalakkhanani) en daarom zijn het universele kenmerken. Gezien verlichting om juist begrip (samma ditthi) draait, is het zien en begrijpen van deze universele realiteit essentieel op onze weg naar de bevrijding van lijden.

Eenvoudig en dichtbij

Het verwerven van verlichting kan een hele opgave zijn, maar vaak liggen cruciale aanwijzingen hiervoor verrassend dichtbij. Wanneer je bijvoorbeeld de hele ademhaling observeert (sabbakayapatisamvedi), kun je ook hierin de drie universele kenmerken al heel duidelijk zien. Zo eenvoudig en zo dichtbij kun je een essentiële realiteit ontdekken. Want ook de ademhaling komt voortdurend op en verdwijnt voortdurend. Hij is continue in een toestand van verandering, precies zoals alle andere dingen in het bestaan. Vastklampen aan wat dan ook is vragen om problemen. Ook aangename gevoelens (sukha vedana) — waar de meeste mensen naar op zoek zijn — zijn lijden 'omdat zij de oorzaak zijn voor het ontstaan van pijn wanneer zij veranderen.'

Voor veel mensen is het makkelijk om moeilijk te doen en moeilijk om eenvoudig te zijn. Dat is omdat een ongetrainde of onontwikkelde geest (amahaggata citta) verdeeld is en daarom niet eenvoudig kan zijn. De concentratie (samadhi) is dan versnipperd, verdeeld. De geest is dan voortdurend afgeleid (vikkhitta citta). De getrainde of ontwikkelde geest (mahaggata citta) daartegenover, is tot eenheid gebracht (ekaggata) waardoor hij daadwerkelijk eenvoudig is. Omdat hij geleerd heeft in zichzelf te kijken, zoekt hij oplossingen niet ver weg (of op een moeilijke manier) en niet buiten zichzelf, maar heel dichtbij en diep in zichzelf. Zo is de tot eenheid gebrachte geest in staat de meest essentiële universele waarheid te ontdekken die hem het pad naar verlichting openbaart. Dit is de meest essentiële kracht van eenvoud.