Analytische kennis

Patisambhida

patisambhida

'Analytische kennis'; 'onderscheidingsvermogen'.

Analytische kennis bestaat uit vier soorten:

1. Analytische kennis van de ware betekenis met betrekking tot de kern (atthapatisambhida).
2. Analytische kennis van de wet (dhammapatisambhida).
3. Analytische kennis van de taal (niruttipatisambhida).
4. Analytische kennis van 'klaar zijn met' (kennis van de vorige soorten van kennis) (patibhanapatisambhida).

Vibh 15

Als alternatieve weergave van de vierde term (patibhanapatisambhida) stelt bhikkhu Ñanamoli 'scherpzinnigheid (in expressie en kennis)' voor.

1. "Attha (zie daar) betekent in dit perspectief 'te bereiken'; 'resultaat', 'betekenis', 'doel', 'essentie' en duidt kortom, de vrucht (phala) van een oorzaak (hetu) aan, want aangezien de vrucht van een oorzaak het gevolg is van het aanhangen van de oorzaak, en daardoor wordt bereikt en bewerkstelligd, daarom wordt het resultaat attha genoemd. In het bijzonder worden echter 5 dingen als attha beschouwd, namelijk: 1. alles wat afhankelijk is van voorwaarden (paccaya); 2. Nibbana; 3. de betekenis van woorden; 4. kamma gevolg (kamma vipaka); 5. functioneel bewustzijn (kiriya citta). Wanneer iemand over die betekenis nadenkt, is elke kennis van hem, die binnen de categorie valt die betrokken is bij betekenis of resultaat, 'de analytische kennis van de betekenis'."

2. "Dhamma (zie daar voor betekenis) is een naam voor voorwaarde (paccaya). In het bijzonder worden echter 5 dingen als dhamma beschouwd, namelijk: 1. elke oorzaak die een gevolg voortbrengt; 2. het Edel Achtvoudige Pad; 3. het gesproken woord; 4; het karmisch heilzame (kusala kamma); 5. het karmisch onheilzame (akusala kamma). Wanneer iemand over die wet (dhamma) nadenkt, is elke kennis van hem, die binnen de categorie valt die betrokken is op wet of oorzaak, 'de analytische kennis van de wet'."

In Vibh wordt er verder gezegd: "De kennis van het lijden (dukkha) is de 'analytische kennis van de ware betekenis' (atthapatisambhida). De kennis van de oorsprong (paccaya) ervan is de 'analytische kennis van de wet' (dhammapatisambhida). De kennis van de oorzaak (samudaya) is de 'analytische kennis van de wet' (dhammapatisambhida). De kennis van het gevolg van de oorzaak is de 'analytische kennis van de ware betekenis' (atthapatisambhida) (…). Dat de monnik de wet (dhamma) kent (…) wordt de 'analytische kennis van de wet' (dhammapatisambhida) genoemd. Als hij echter de betekenis van deze of gene toespraak begrijpt (…) wordt de 'analytische kennis van de ware betekenis' (atthapatisambhida) genoemd."

3. "De kennis van de taal over die dingen betekent: de taal die overeenkomt met de werkelijkheid, en de onfeilbare manier van uitdrukken over de ware betekenis en de wet (dhamma)."

4. "'Kennis over de soorten van kennis' is die kennis die alle kennis als object heeft en deze in overweging neemt. Of de analytische kennis van parate kennis (patibhanapatisambhida) betekent de kennis van de bovengenoemde drie soorten van kennis, in al hun details, met hun objecten, functies, etc."

Vis 14

Voor de 7 kwaliteiten die tot de verwerving van de 4 soorten van analytische kennis leiden, zie: A07-037; Vis 14 en verder; Vibh 15; PtsM.