Wat zijn mentale associaties?

Vaak worden mentale associaties uitgelegd als het onbewust verbinden van de ene gedachte met de andere. Maar vanuit boeddhistisch perspectief gezien beslaat het begrip mentale associaties een veel breder gebied dan alleen gedachten.

Het mentale gebied is in de boeddhistische Leer gedefinieerd als gevoelens (vedana), waarnemingen (sañña) mentale formaties (sankhara) en bewustzijn (viññana). Mentale associaties betreft de verbanden tussen deze gedefinieerde groepen.

Deze groepen omvatten dus ook gedachten, herinneringen, ervaringen, boosheid, zorgelijkheid, onrust, kalmte, vreugde, een visie, een innerlijke stem etc. Kortom: elke mentale staat die kan opkomen/ontstaan. Al deze fenomenen kunnen onderlinge verbanden hebben. Het vastgrijpen, het reageren erop, het voeding (ahara) geven, leidt tot toename (papañca), tot het geconditioneerde (sankhata). In boeddhistische meditatie is het van groot belang dat alle staten van de geest goed gezien en begrepen worden waarin indachtigheid (sati) de cruciale rol speelt.

Wie zich wil verdiepen in de boeddhistische Leer dient te begrijpen dat er niet één enkel fenomeen is — fysiek of mentaal — dat op zichzelf kan bestaan. Met andere woorden: het ene ding ontstaat uit het andere ding. Alles wat ontstaat, is afhankelijk van een voorwaardelijke conditie (paccaya) ontstaan (er gaat altijd iets aan vooraf). Daarom zegt de Boeddha dat een allereerste begin van dingen niet waarneembaar is.